Sankowski: na uczelniach obserwujemy lukę pokoleniową, zwłaszcza w informatyce
Naukowcy na uczelniach, zwłaszcza w trakcie robienia doktoratu, słabo zarabiają, w związku z czym na uczelniach powstaje luka pokoleniowa. Szczególnie widać to w informatyce ze względu na duże dysproporcje wynagrodzeń między uczelniami a przemysłem - zwraca uwagę dyrektor Instytutu Badawczego IDEAS prof. Piotr Sankowski.
Instytut jest ośrodkiem badawczo-rozwojowym działającym w obszarze sztucznej inteligencji, którego misją jest wsparcie rozwoju tej technologii w Polsce, poprzez tworzenie platformy łączącej środowisko akademickie z biznesowym. Obecnie trwa budowanie jego zespołów naukowych.
Ile zarabia informatyk na uczelni?
Gość Studia PAP pytany o kwoty, jakie w instytucie zarabiają informatycy, odpowiedział: staramy się płacić nie tyle stawki konkurencyjne na rynku, bo rzeczywiście w firmach prywatnych ludzie zarabiają więcej, ale na stanowisku doktoranta oferujemy stawki ok. 12 tys. brutto, a na postdoku (postdoktorat, postdoc to okres pracy badawczej po obronie doktoratu-PAP) ok. 15 tys. brutto.
Są to znacznie wyższe kwoty niż te, jakie otrzymują młodzi naukowcy na uczelniach. - Tu (na uczelniach - PAP) rzeczywiście jest bardzo słabo. Profesor - jeszcze można się zgodzić, że zarabia dość rozsądnie, około 10 tys. brutto. Natomiast (...) studia doktorskie są bardzo słabo opłacane, tzn. przez pierwsze dwa lata doktorant zarabia mniej niż minimalne wynagrodzenie - zaznaczył w środowej rozmowie w Studiu PAP prof. Sankowski, który jest jednocześnie pracownikiem Instytutu Informatyki na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego.
Zwrócił przy tym uwagę, że przy tak niskim wynagrodzeniu trudno jest myśleć o założeniu rodziny czy o normalnym życiu w dużym mieście. - W związku z tym rzeczywiście mało osób wybiera karierę naukową. Na uczelniach obserwujemy już coraz większą lukę pokoleniową, bo coraz mniej młodych ludzi (...) wybiera karierę akademicką. Jest coraz mniej nauczycieli akademickich, którzy rzeczywiście mogą prowadzić zajęcia. Więc to jest coś, co musi się zmienić - podkreślił.
Zauważył, że jest to szczególnie widoczne w informatyce: Te bardzo wysokie wynagrodzenia po stronie przemysłu powodują, że w informatyce młodzi ludzie jeszcze mniej chętnie wybierają karierę naukową, bo ta dysproporcja wynagrodzeń jest ogromna, prawdopodobnie około 10-krotna.
Konsekwencje takiego stanu rzeczy mogą być poważne. - Jeżeli ludzie rzeczywiście nie będą wybierali kariery naukowej w dziedzinie sztucznej inteligencji, to ta technologia nie będzie powstawała u nas. (...) Będziemy zależni od technologii dostarczanych z zagranicy, ze Stanów Zjednoczonych, a może z Chin - ostrzegł.
Według dyrektora Instytutu Badawczego IDEAS jest to o tyle niekorzystna sytuacja, że mamy w Polsce wielu utalentowanych informatyków, często laureatów międzynarodowych olimpiad i konkursów.
Mamy wybitnych młodych informatyków. (...) Kształcimy ich świetnie. Niestety, oni w dużej mierze albo nie wybierają kariery naukowej, albo wyjeżdżają z Polski.
W projekcie budżetu na 2026 rok na szkolnictwo wyższe i naukę przeznaczono nieco ponad 1 proc. PKB. - Finansowanie z budżetu państwa na naukę spada. (...) Jest alarmująco niskie, bo zbliża się do 1 proc. PKB. I spada właściwie od 20 lat, od początku tego wieku - skomentował prof. Sankowski.
Ten niewielki budżet, jak podkreślił informatyk, nie wystarcza na utrzymanie infrastruktury badawczej czy na podniesienie pensji młodym naukowcom, „bo w wielu instytucjach w Polsce właśnie ten doktor zarabia niewiele więcej niż pensja minimalna”. - W instytutach PAN to mniej więcej jest chyba 18 zł więcej niż pensja minimalna - podał dyrektor Instytutu Badawczego IDEAS.
Potrzebne inwestycje w naukę
Uznał, że jeżeli chcemy, żeby Polska przeszła ewolucję, jeśli chodzi o motor napędowy gospodarki, to powinniśmy bazować na badaniach naukowych, na innowacyjnych produktach. Nie uda się to bez inwestycji w naukę. - Wydaje mi się, że brakuje woli politycznej - ocenił.
Zwrócił też uwagę, że powoli zmienia się nastawienie naukowców, którzy do tej pory nie narzekali, nie strajkowali, zawsze się godzili z negatywnymi zmianami w budżecie na naukę.
- Natomiast teraz rzeczywiście o tym mówią głośno, (...) jakie znaczenie ma nauka, jakie znaczenie ma finansowanie badań naukowych dla polskiej gospodarki - podkreślił.
Sankowski: AI jest ogromną szansą dla Polski w tworzeniu własnych produktów
Polska znalazła się w takim miejscu rozwoju, w którym musimy przestać pracować dla dużych amerykańskich czy innych korporacji i tworzyć mocne polskie firmy w kraju, oparte o własne produkty - ocenił prof. Sankowski.
- W szczególności sztuczna inteligencja jest ogromną szansą w tworzeniu własnych produktów - zaznaczył. Według niego mamy do tego odpowiednie warunki m.in utalentowanych specjalistów i wystarczające moce obliczeniowe.
- Zgodnie z raportem Banku Światowego z 2024 roku Polska bardzo dobrze absorbuje technologie pochodzące z zagranicy, natomiast niedostatecznie dobrze tworzymy własne technologie i innowacje. Inwestycje w sztuczną inteligencję mogłyby doprowadzić do przeskoczenia kolejnego progu w rozwoju gospodarczym - mówił dyrektor Instytutu Ideas.
Zaznaczył, że problemem w tym kontekście jest niedofinansowanie nauki, co jest jednym z powodów, dla którego młodzi specjaliści wybierają karierę za granicą. - Jeżeli ludzie nie będą wybierali kariery naukowej (w Polsce - PAP) w dziedzinie sztucznej inteligencji, to ta technologia nie będzie powstawała u nas; będziemy zależni od technologii dostarczanych z zagranicy, ze Stanów Zjednoczonych, a może z Chin - podkreślił ekspert.
Nie każda firma potrafi skutecznie wdrożyć AI
Pytany o raport MIT, z którego wynika, że 95 proc. pilotaży wdrożenia generatywnej sztucznej inteligencji w firmach kończy się niepowodzeniem, a tylko 5 proc. przynosi zyski, Sankowski podkreślił, że wiele zastosowań tej technologii jest „jeszcze młodych i niedojrzałych”. Dodał, że od razu po wdrożeniu nie należy oczekiwać „spektakularnych efektów”, ale produktywność niektórych procesów ostatecznie może wzrosnąć o kilkadziesiąt procent.
- Żeby wdrożyć rozwiązanie sztucznej inteligencji, które przyniesie mierzalny zysk biznesowy, potrzebna jest duża wiedza i doświadczenie - powiedział. Jak wskazał, warto więc znaleźć do pomocy doświadczoną firmę, która nie powstała „na fali bańki AI”, a która działa w tej dziedzinie od kilku lat. Według prof. Sankowskiego firmy związane ze sztuczną inteligencją, które są obecne na rynku od 5 czy 10 lat są w stanie w sposób realistyczny ocenić, czy wdrożenie AI może się udać i jakie zyski biznesowe przyniesie.
Pytany o największe wyzwanie związane z odejściem z IDEAS NCBR i z rozpoczęciem kierowania Instytutem Ideas, prof. Sankowski wskazał, żeby było to „odnalezienie się w politycznej rzeczywistości”.
- Ta instytucja (IDEAS NCBR - PAP) cały czas podlegała różnym wpływom politycznym i zmianom. Zarządzanie instytutem Ideas w taki sposób, żeby zapewnić mu dużą niezależność, było rzeczywiście ogromnym wyzwaniem - podkreślił i zapewnił, że się to udało.
- Instytut badawczy Ideas powstał w burzliwych czasach dla sztucznej inteligencji. Po moim odejściu z IDEAS NCBR pojawiło się ogromne wsparcie społeczne dla idei budowania czy zajmowania się sztuczną inteligencją. Widać było, że to, co robimy jest potrzebne, znajduje bardzo duże zrozumienie w środowisku naukowym, ale też wśród publiki otwartej - wspominał. Dodał, że instytut Ideas powstał jako kontynuacja działań w NCBR.
Czy Instytut Ideas ma monopol na badania nad AI?
Sankowski był również pytany o słowa prof. UW Wiesława Cetery, który napisał w mediach społecznościowych, że Instytut Ideas ma monopol w badaniach nad AI. Według prof. Cetery, koncentracja badań w jednej, centralnej instytucji stwarza ryzyko ograniczenia konkurencyjności oraz innowacyjności.
- Badania nad sztuczną inteligencją są prowadzone w wielu miejscach w Polsce, nie tylko w Instytucie Ideas; w silnych instytucjach, takich jak Politechnika Warszawska, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Jagielloński. Instytut Ideas pewnie jest największą instytucją dedykowaną sztucznej inteligencji, więc nie nazwałbym tego monopolem, ale jest szansa na koncentrację i koordynację pewnych działań na poziomie krajowym - mówił.
Piotr Sankowski jest informatykiem, doktorem habilitowanym nauk matematycznych, profesorem Instytutu Informatyki Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego oraz - jako jedyny naukowiec z Polski - czterokrotnym laureatem grantów Europejskiej Rady ds. Badań.
Instytut Badawczy Ideas to placówka naukowo-badawcza, podlegająca dwóm ministrom - cyfryzacji i obrony narodowej, działająca w dziedzinie sztucznej inteligencji. Prowadzi prace w zakresie rozwoju badań naukowych i prac rozwojowych w obszarze sztucznej inteligencji, integracji i wsparcia grup badawczych oraz inicjatyw naukowych, a także współpracy z biznesem.
Sankowski założył i stał na czele ośrodka IDEAS NCBR w latach 2021-2024. Odszedł ze stanowiska w październiku ub.r. po tym, jak nie został wybrany na prezesa ośrodka. Pod koniec lutego rząd przyjął rozporządzenie o utworzeniu Instytutu Badawczego Ideas. W kwietniu Instytut został wpisany do KRS, a we wrześniu prof. Piotr Sankowski został oficjalnie dyrektorem instytutu (wcześniej przez pół roku był p.o. dyrektora).
Sankowski informował, że w instytucie udało się m.in. otworzyć 13 grup i zespołów badawczych, nawiązać współpracę dotyczącą projektów sztucznej inteligencji z przedstawicielami urzędów, a także złożyć aplikacje grantowe na ponad 50 mln zł.
Monika Blandyna Lewkowicz (PAP)
mbl/ bar/ ktl/ mick/ malk/ mow/ ep/
