Tarnów: fragmenty "Panoramy Siedmiogrodzkiej” na stałej ekspozycji
20 fragmentów "Panoramy Siedmiogrodzkiej", namalowanej pod kierownictwem Jana Styki w 1897 r., które znajdują się w posiadaniu Muzeum Okręgowego w Tarnowie, można od wtorku oglądać na stałej ekspozycji mieszczącej się w zabytkowym dworcu PKP w Tarnowie.
Tarnowskie muzeum od 1977 r. zbiera części dzieła rozsiane po świecie. Posiada ich już 20, z czego 19 jest jego własnością, a jeden jest długoletnim depozytem złożonym w muzeum przez właściciela z Kalifornii. Do tej pory na całym świecie zidentyfikowano 38 fragmentów monumentalnego obrazu; ich łączna powierzchnia nie przekracza 1/3 całego dzieła.
Jak poinformował PAP dyrektor placówki Andrzej Szpunar, po raz pierwszy w historii muzeum udało się zorganizować pełną prezentację posiadanych fragmentów w odpowiednich warunkach ekspozycyjnych. Przestrzeń zabytkowego dworca PKP w Tarnowie pozwoliły na pokazanie największego obrazu z kolekcji, przedstawiającego obóz węgierski z jeńcami i wozami taborowymi – mierzy on 3,85 na 2,28 m. i ze względu na swoje wymiary dotychczas większość czasu spędzał nawinięty na walec.
Drugą z atrakcji wystawy będzie pokazany po raz pierwszy publicznie w Tarnowie fragment panoramy przedstawiający atak węgierskich huzarów z pułku Vilmosa i Koburga. Został on kupiony przez tarnowskie muzeum w zeszłym miesiącu dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparciu Województwa Małopolskiego.
Andrzej Szpunar ocenił, że nowe miejsce prezentowania obrazów - Galeria "Panorama" w zabytkowym Dworcu PKP w Tarnowie - pozwoli podróżnym, turystom i mieszkańcom miasta na łatwy dostęp do oglądania tego dzieła. Przestrzeń galerii składa się z dwóch poziomów: na pierwszym znajdują się m.in. informacje o dziele w językach polskim i węgierskim oraz rozwieszone na sztalugach pełne 6-metrowe rozwinięcie Panoramy, na którym konturami zaznaczono wszystkie znane fragmenty. Ekspozycję obrazów umieszczono w okręgu na antresoli galerii.
"Panorama Siedmiogrodzka" przedstawiała zwycięską bitwę o Sybin w 1849 roku, dowodzoną przez gen. Józefa Bema. Została namalowana przez polskich i zagranicznych artystów pod kierownictwem Jana Styki w 1897 r. Dzieło zamówili Węgrzy z okazji 50. rocznicy Wiosny Ludów. Panoramę malowano w budynku Rotundy we Lwowie, w którym powstawała wcześniej "Panorama Racławicka". Jej wymiary były takie same jak "Panoramy Racławickiej": 120 metrów obwodu i 15 metrów wysokości.
Po raz pierwszy dzieło zostało pokazane w rotundzie na terenie budapesztańskiego Parku Varosliget w marcu 1898 r. w 50. rocznicę wybuchu węgierskiego powstania przeciwko Austriakom. Towarzystwo akcyjne założone w celu sfinansowania kosztów namalowania panoramy przeliczyło się jednak co do spodziewanych zysków z publicznych prezentacji. Dlatego Jan Styka, nie widząc szans na wyegzekwowanie od zleceniodawców umówionej sumy, obraz zwinął na walec i w 1900 r. wywiózł na ziemie polskie. W 1907 r. Panorama została po raz ostatni pokazana publiczności w Warszawie w rotundzie przy ul. Karowej.
Ostatecznie Styka podjął decyzję o pocięciu Panoramy na kilkadziesiąt fragmentów, które oprawiono w ramy i sprzedano jako obrazy. Nie wiadomo dokładnie, na ile fragmentów dzieło zostało pocięte, ale ostatnie badania tarnowskich muzealników mówią o 100-110 obrazach. Wszystkie były sygnowane, zwykle podpis Jana Styki znajduje się w prawym dolnym rogu płótna.
Do dzisiaj udało się zidentyfikować 38 obrazów, które są lub były pozostałością po Panoramie. Trzy fragmenty znane są tylko z przedwojennych reprodukcji i nie ma pewności czy zachowały się do dziś. Pozostałe znane fragmenty znajdują się w polskich muzeach w Warszawie, Krośnie i Łęczycy. Kilka znajduje się w rękach prywatnych, w tym jeden w Anglii. Przedstawiciele placówki zapewniają, że poszukiwania kolejnych części wciąż trwają.
Jak poinformował Szpunar, niewielki pejzażowy fragment wystawiony jest obecnie na sprzedaż w galerii w Warszawie, ale jego zakup może się okazać trudny, ze względu na wygórowaną cenę.
Rafał Grzyb (PAP)
rgr/ aszw/
