Wniosek prokuratury o przedłużenie śledztwa w sprawie więzień CIA

Prokuratura Regionalna w Krakowie wystąpiła z wnioskiem do Prokuratora Generalnego o przedłużenie śledztwa w sprawie domniemanych więzień CIA w Polsce na kolejne sześć miesięcy - poinformował we wtorek PAP rzecznik prasowy Prokuratury Regionalnej w Krakowie prok. Włodzimierz Krzywicki.

Archiwum fot. PAP/EPA © 2014 / TOMASZ WASZCUK / epa04330039 A picture made available 25 July 2014 shows a watchtower and the barbwired fence of the military base in Stare Kiejkuty, Poland, 24 July 2014. The European Court of Human Rights on 24 July ruled on that Poland had violated the European Convention on Human Rights by allowing the CIA to detain two suspects on the Polish territory. The case was brought to Strasbourg by Abu Zubaydah and Abd al-Rahim al-Nashiri who claimed that in the years 2002-2003 they were flown in secret to a CIA-run jail in a Polish forest and subjected to treatment that amounted to torture. According to sources, the incidents took place in the military base in Stare Kiejkuty. EPA/TOMASZ WASZCUK Dostawca: PAP/EPA. Archiwum fot. PAP/EPA © 2014 / TOMASZ WASZCUK

Termin zakończenia śledztwa upływa 11 kwietnia. We wniosku, wysłanym w ubiegłym tygodniu, prokuratura wnosi o jego przedłużenie do 11 października.

Jak poinformował prok. Krzywicki, za potrzebą przedłużenia śledztwa przemawia konieczność przeprowadzenia szeregu dalszych czynności procesowych zarówno w Polsce, jak i za granicą.

Domniemanie, że w Polsce - i w kilku innych krajach europejskich - mogły być tajne więzienia CIA, wysunęła w 2005 r. organizacja Human Rights Watch. Według niej takie więzienie w Polsce miało się znajdować na terenie szkoły wywiadu w Kiejkutach lub w pobliżu lotniska wojskowego w Szymanach na Mazurach.

W prowadzonym od sierpnia 2008 r. śledztwie Prokuratura Regionalna w Krakowie bada, czy była zgoda polskich władz na stworzenie w Polsce tajnych więzień CIA w latach 2002-03. Prokuratura sprawdza też, czy ktoś z polskich władz nie przekroczył uprawnień, godząc się na tortury, jakim w punkcie zatrzymań CIA w Polsce mieli być poddawani podejrzewani o terroryzm. W styczniu 2014 r. krakowska prokuratura ujawniła, że w śledztwie zarzuty przedstawiono jednej osobie. Nie podano, ani kto to jest, ani kiedy zarzuty postawiono. Media podawały, że chodzi o b. szefa Agencji Wywiadu Zbigniewa Siemiątkowskiego.

W toku śledztwa prokuratura wysłała łącznie sześć wniosków o pomoc prawną do USA. Na pierwszy uzyskała odpowiedź odmowną już na początku postępowania - z uwagi na bezpieczeństwo narodowe. Pod koniec sierpnia ub.r. USA odrzuciły kolejne cztery polskie wnioski o pomoc prawną. W odpowiedzi Amerykanie powołali się na unormowania aneksu do polsko-amerykańskiej umowy o pomocy prawnej, zgodnie z którym można odmówić takiej pomocy, powołując się na bezpieczeństwo narodowe.

Według prokuratury, jedna z odmów dotyczyła wniosku o udostępnienie całości opublikowanego w grudniu 2014 r. raportu Senatu USA. Według tego dokumentu techniki, których używali agenci CIA, przesłuchując podejrzanych o terroryzm, obejmowały m.in. podtapianie (waterboarding), pozbawianie snu, utrzymywanie w trudnej pozycji przez długi czas. Senatorowie wskazali też, że CIA wprowadzała w błąd polityków i opinię publiczną, gdyż jej przesłuchania były "o wiele bardziej brutalne", niż agencja kiedykolwiek informowała. Według raportu wzmocnione techniki przesłuchań były nieskuteczne i nigdy nie dostarczyły informacji, które miałyby doprowadzić do udaremnienia nieuchronnego zagrożenia terrorystycznego.

Status pokrzywdzonych w śledztwie mają trzy osoby, które twierdzą, że były przetrzymywane w Polsce: Saudyjczyk Abd Al-Rahim Al-Nashiri, Palestyńczyk Abu Zubaida i Jemeńczyk Walid bin Attash. We wrześniu ub.r. Sąd Rejonowy w Szczytnie uznał, że nie ma dowodów świadczących o tym, że Saudyjczyk Mustafa al-Hawsawi był więziony w tajnych bazach CIA w Polsce, i utrzymał w mocy decyzję prokuratury odmawiającej mu statusu pokrzywdzonego.

Pod koniec lipca 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że Polska ma zapłacić po 100 tys. euro zadośćuczynienia za naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Abu Zubajdzie i Abd al-Rahim al-Nashiriemu. Zubajdzie przyznano dodatkowe 30 tys. euro zwrotu kosztów. W lutym 2015 r. Trybunał w Strasburgu odrzucił odwołanie rządu od wyroku uznającego, że Polska naruszyła konwencję praw człowieka ws. więzień CIA, i odszkodowania wypłacono.

W wyroku ETPC wskazał, że al-Nashiri został narażony na ryzyko skazania na karę śmierci przez komisję wojskową USA - wobec czego zobowiązania wynikające z Konwencji wymagają od Polski poszukiwania sposobów, aby to ryzyko "usunąć jak najszybciej" - przez zabiegi u władz USA, aby nie był on narażony na karę śmierci. W marcu 2015 r. rząd wystąpił do USA o takie gwarancje dla al-Nashiriego.

Jak podała w marcu br. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, USA poinformowały Polskę, że nie udzielą wnioskowanych przez rząd RP gwarancji dyplomatycznych, iż więzień CIA, przetrzymywany wcześniej w Polsce, Saudyjczyk Abd al-Rahim al-Nashiri nie zostanie skazany na karę śmierci przez specjalną komisję wojskową USA. Zdaniem rządu USA obowiązki wynikające z Konwencji i z wyroków ETPC nie są wiążące dla Stanów Zjednoczonych. "Jego zdaniem postępowanie przed komisją wojskową zapewnia szereg gwarancji procesowych, a możliwość orzeczenia kary śmierci nie jest zabroniona na gruncie prawa międzynarodowego" - podała HFPC.

Jak dodała HFPC, polski rząd zadeklarował ponowienie wniosków o gwarancje dyplomatyczne. Komitet Ministrów Rady Europy, który nadzoruje wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, wezwał polski rząd do natychmiastowego ponowienia wniosku do rządu USA o udzielenie gwarancji dotyczących nieorzekania wobec al-Nashiriego kary śmierci. (PAP)

hp/ pz/