Republika Południowej Afryki

Ustrój

Od 31 V 1961 r. republika. Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów (wystąpiła w 1961 r., ponownie przyjęta 1 VI 1994 r.). Poprzednio dominium Wielkiej Brytanii, niepodległe od 31 V 1910 r.     
Zgodnie z konstytucją z 8 V 1996 r. (wielokrotnie modyfikowaną, ostatnio 25 III 2009 r.), podpisaną przez prezydenta 10 XII 1996 r., która weszła w życie 4 II 1997 r., głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na kadencję 5-letnią.
Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu, składającego się ze Zgromadzenia Narodowego i Narodowej Rady Prowincji wybieranych na 5 lat. W skład Zgromadzenia Narodowego wchodzi obecnie 400 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych. Narodowa Rada Prowincji liczy 90 członków wybieranych pośrednio przez zgromadzenia prowincjonalne (po 10 z każdej prowincji).
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, którego ministrów mianuje prezydent.
Pod względem administracyjnym kraj podzielony jest na 9 prowincji: Gauteng, KwaZulu/Natal, Limpopo, Mpumalanga, Północno-Zachodnia, Północny Kraj Przylądkowy, Wolny Stan, Wschodni Kraj Przylądkowy i Zachodni Kraj Przylądkowy. Prowincje posiadają lokalne organa władzy ustawodawczej i wykonawczej.

Głowa państwa

prezydent i szef rządu - Matamela Cyril RAMAPHOSA /ANC/ /od 15 II 2018; reelekcja 25 V 2019/
wiceprezydent - David Dabede MABUZA /od 27 II 2018/
                                                                                    *                                                           
poprzedni prezydent i szef rządu - Jacob Gedleyihlekisa ZUMA /ANC/ /9 V 2009 - 14 II 2018/

Rząd

utworzony 29 V 2019 r.

ministrowie:
spraw wewnętrznych - Pakishe Aaron MOTSOALEDI 
ds. stosunków międzynarodowych - Grace Naledi Mandisa PANDOR /kob./
obrony i ds. weteranów - Nosiviwe Noluthando MAPISA-NQAKULA /kob./
bezpieczeństwa państwowego - Ayanda DLODLO /kob./
finansów - Tito MBOWENI 
sprawiedliwości i służb penitencjarnych - Ronald LAMOLA
rolnictwa, ds. rozwoju wsi i reformy rolnej - Angela Thoko DIDIZA /kob./
handlu i przemysłu - Ebrahim PATEL
szkolnictwa podstawowego - Matsie Angelina MOTSHEKGA /kob./
szkolnictwa wyższego, nauki i technologii - Bonginkosi Emmanuel "Blade" NZIMANDE
łączności - Stella NDABENI-ABRAHAMS /kob./
ds. samorządu spółdzielczego i tradycji - Nkosazana Clarice DLAMINI-ZUMA /kob./
ochrony środowiska, leśnictwa i rybołówstwa - Barbara CREECY /kob./
zatrudnienia i pracy - Thembelani Thulas NXESI
zdrowia - Zweli Lawrence MKHIZE
robót publicznych i infrastruktury - Patricia de LILLE /kob./
ds. osadnictwa, gospodarki wodnej i ds. sanitarnych - Lindiwe Nonceba SISULU /kob./
zasobów mineralnych i energii - Gwede MANTASHE
ds. policji - Bhekokwakhe "Bheki" Hamilton CELE
ds. przedsiębiorstw państwowych - Pravin Jamnadas GORDHAN 
służb publicznych i administracji - Edward Senzo MCHUNU
ds. rozwoju drobnej przedsiębiorczości - Khumbudzo NTSHAVHENI 
ds. rozwoju społecznego - Lindiwe ZULU /kob./
sportu, sztuki i kultury - Nkosinathi Emmanuel "Nathi" MTHETHWA 
turystyki - Mmamoloko "Nkhensani" KUBAYI-NGUBANE /kob./
transportu - Fikile April MBALULA
p/u prezydenta - Jackson MTHEMBU 
p/u prezydenta ds. kobiet, młodzieży i osób niepełnosprawnych - Maite NKOANA-MASHABANE /kob./

Parlament

Zgromadzenie Narodowe /National Assembly/
przewodnicząca - Thandi MODISE /kob.//ANC/

Podział mandatów po wyborach z 8 maja 2019 r.: ANC 230, DA 84, EFF 44, IFP 14, FF+ 10, ACDP 4, UDM 2, NFP 2, COPE 2, inne 8. Razem 400.

Narodowa Rada Prowincji /National Council of Provinces/
przewodniczący - Amos NKOSIYAKHE MASONDO /ANC/ 

Partie

Afrykański Kongres Narodowy Południowej Afryki /African National Congress of South Africa - ANC/ - utworzony 8 stycznia 1912 r., od kwietnia 1960 r. do 3 lutego 1990 r. działał nielegalnie; 5 sierpnia 2005 r. w jego skład weszła Nowa Partia Narodowa /New National Party - NNP; zał. 1912/; przywódca:  Matamela Cyril RAMAPHOSA; przewodn.: Gwede MANTASHE; sekr. gen.: Elias Sekgobelo "Ace" MAGASHULE.

Sojusz Demokratyczny /Democratic Alliance - DA/ - partia utworzona 13 kwietnia 2002 r. w wyniku połączenia Partii Demokratycznej /Democratic Party - DP, zał. 8 IV 1989/ i Sojuszu Federalnego /Federal Alliance - FA; zał. 30 IX 1998/; przywódca: Mmusi MAIMANE; przewodn.: Athol TROLLIP.

Bojownicy o Wolność Gospodarczą /Economic Freedom Fighters - EFF/ - partia utworzona 12 sierpnia 2013 r. przez grupę b. członków ANC; przywódca: Julius MALEMA; przewodn.: Dali MPOFU; sekr. gen.: Godrich GARDEE.

Partia Wolności Inkatha /Inkatha Freedom Party - IFP/ - utworzona 21 marca 1975 r. jako Ruch Inkatha /Inkatha Movement/, od 15 lipca 1990 r. partia polityczna, reprezentuje interesy ludności zuluskiej; przywódca: Mangosuthu Gatsha BUTHELEZI.

Front Wolności Plus /Freedom Front Plus - FF+/ - partia utworzona 1 marca 1994 r.; przywódca: Pieter GROENEWALD; przewodn.: Anton ALBERTS.

Afrykańska Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna /African Christian Democratic Party - ACDP/ - utworzona 9 grudnia 1993 r.; przywódca: Kenneth MESHOE.

Zjednoczony Ruch Demokratyczny /United Democratic Movement - UDM/ - partia utworzona 27 września 1997 r. przez grupę b. członków Afrykańskiego Kongresu Narodowego /ANC/ i Partii Narodowej /NP/; przywódca: Bantu HOLOMISA; przewodn.: Zolisa LAVISA; sekr. gen.: Bongani MSOMI.  

Partia Wolności Narodowej /National Freedom Party - NFP/ - utworzona 25 stycznia 2011 r.; przywódca: Zanele KAMAGWAZA-MSIBI /kob./. 

Kongres Ludu /Congress of the People - COPE/ - partia utworzona 16 grudnia 2008 r. przez grupę b. członków Afrykańskiego Kongresu Narodowego Południowej Afryki /ANC/; przywódca: Mosiuoa LEKOTA; przewodn.: Teboho LOATE ; sekr. gen.: Alfred KGANARE. 

Południowoafrykańska Partia Komunistyczna /The South African Communist Party - SACP/ - utworzona 30 lipca 1921 r., od 1950 do 3 lutego 1990 r. działała nielegalnie; sekr. gen.: Bonginkosi Emmanuel "Blade" NZIMANDE.

Front Mniejszości /Minority Front - MF/ - partia reprezentująca interesy hinduskiej mniejszości narodowej, utworzona 1 listopada 1993 r.; przewodn.: Shameen Thakur RAJBANSI. 

Organizacja Ludu Azanii /Azanian People's Organization - AZAPO/ - utworzona 28 kwietnia 1978 r.; przywódca: Strike THOKOANE; honorowy przewodn.: Mosibudi MANGENA; przewodn.: Zithulele Nyangana Absalom CINDI.

Związki zawodowe

Kongres Południowoafrykańskich Związków Zawodowych /Congress of South African Trade Unions - COSATU/ - założony 1 grudnia 1985 r.; liczy 1 800 000 członków zrzeszonych w 21 afiliowanych związkach; przewodn.: Sdumo DLAMINI; sekr. gen.: Bheki NTSHALINTSHALI.

Krajowa Rada Związków Zawodowych /National Council of Trade Unions - NACTU/ - założona w październiku 1986 r. z połączenia Rady Związków Południowej Afryki /Council of South Africa - CUSA, zał. 1980/ i Azańskiej Konfederacji Związków Zawodowych /Azanian Confederation of Trade Unions - AZACTU/; liczy ok. 397 000 członków zrzeszonych w 17 związkach zawodowych; sekr. gen.: Cunningham NGCUKANA.

Konfederacja Południowoafrykańskich Związków Robotniczych /Confederation of South African Workers' Unions - CONSAWU/ - założona 8 marca 2003 r.; przewodn.: Joel MFINGWANA; sekr. gen.: Khulile NKUSHUBANA.

Federacja Związków Zawodowych Południowej Afryki /Federation of Unions of South Africa - FEDUSA/ - założona w 1997 r.; liczy 556 000 członków skupionych w 23 afiliowanych związkach zawodowych; przewodn.: Godfrey SELEMATSELA.

Prasa

Dzienniki

The Argus - niezależny, wieczorny, w jęz. angielskim, Kapsztad, zał. 1857.

Beeld - poranny, w jęz. afrikaans, Johannesburg, zał. 1974.

Die Burger - poranny, w jęz. afrikaans, Kapsztad, zał. 1915.

Business Day - ekonomiczny, w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1985.

Cape Times - niezależny, poranny, w jęz. angielskim, Kapsztad, zał. 1876.

The Citizen - poranny, niezależny, w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 7 IX 1976.

The Daily News - wieczorny, w jęz. angielskim, Durban, zał. 1878 pt. "The Natal Daily Advertiser", w III 1939 połączył się z "Daily Tribune" /zał. 1 XII 1937/.

The Mercury - niezależny, poranny, w jęz. angielskim, Durban, zał. 1852.

The Pretoria News - niezależny, wieczorny, w jęz. angielskim, Pretoria, zał. 1898.

Sowetan - w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1981.

The Star - niezależny, wieczorny, w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1872 w Grahmstown pt. "Eastern Star", w 1889 zmienił tytuł na obecny; w 1939 połączył się z "Daily Express" /zał. 1 XII 1937/.

Transvaaler - popołudniowy, w jęz. afrikaans, Johannesburg, zał. 1937.

Czasopisma

City Press - tygodnik w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1982 jako "Golden City Press", od 1983 pod obecną nazwą. 

Finance Week - tygodnik gospodarczy, w jęz. angielskim, Sandton, zał. 1979.

Huisgenoot - tygodnik w jęz. afrikaans, Kapsztad, zał. 1916.

The New Nation - tygodnik, w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1986.

Rapport - tygodnik rządowy w jęz. afrikaans, wychodzi w niedziele, Johannesburg, zał. 1970.

Sarie - dwutygodnik dla kobiet, w jęz. afrikaans, Kapsztad.

The Sunday Star - tygodnik niezależny w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 1984.

Sunday Times - tygodnik niezależny, w jęz. angielskim, Johannesburg, zał. 4 II 1906.

Sunday Tribune - tygodnik w jęz. angielskim, Greyville, zał. 1937.

The Weekend Argus - tygodnik w jęz. angielskim, Kapsztad, zał. 1857; do 1973 wychodził pt. "The Argus Week-End Edition".

You Magazine - tygodnik w jęz. angielskim, Kapsztad, zał. 1987.

Agencja prasowa

South African Press Association /SAPA/ - Johannesburg, zał. 1 VII 1938 w miejsce Reuter South African Press Agency.