30 lat po ludobójstwie w Srebrenicy wciąż poszukiwanych jest około 1000 ofiar
W Bośni i Hercegowinie nadal trwają poszukiwania ciał ponad 7 tys. ofiar wojny lat 90., w tym około tysiąca osób zaginionych podczas ludobójstwa w Srebrenicy w lipcu 1995 roku. Szczątki tych, którzy zostali już pochowani, odnaleziono w 87 masowych grobach i ok. 1000 mniejszych mogił.
W piątek na terenie Centrum Pamięci we wsi Potoczari odbędą się obchody 30. rocznicy ludobójstwa w pobliskiej Srebrenicy - największego masowego mordu w Europie po II wojnie światowej. W zbrodni dokonanej przez oddziały bośniackich Serbów zginęły co najmniej 8372 osoby, w przeważającej większości muzułmańscy chłopcy i mężczyźni.
Pogrzeb kolejnych ofiar ludobójstwa
W ramach piątkowych uroczystości pochowane zostaną szczątki siedmiu kolejnych ofiar. Dotychczas na terenie Centrum Pamięci pochowano 6765 osób, podczas gdy szczątki ok. 250 osób - zgodnie z wolą rodzin - złożono do prywatnych grobów.
Szczątki ofiar, które zostaną pożegnane w piątek, zostały w ostatnich latach ekshumowane w okolicach czterech różnych miast i miejscowości w BiH. W ciągu ostatnich 30 lat ofiary odnaleziono w 87 zbiorowych grobach i prawie 1000 mniejszych mogiłach.
Kiedy odnaleziono groby w Srebrenicy?
Pierwsze doniesienia o masakrze w Srebrenicy ukazały się w sierpniu 1995 roku, w oparciu o zdjęcia satelitarne miejsc, w których widać było rozkopaną ziemię i które przypominały masowe groby. Do opinii publicznej trafiły następnie świadectwa ocalałych, a międzynarodowe agencje humanitarne odnotowały tysiące zaginionych osób.
Pod rosnącą presją międzynarodową serbskie władze terenów BiH, na których doszło do tragedii, zostały zmuszone do umożliwienia poszukiwań. Jednocześnie, próbując ukryć zbrodnię, nakazały one rozkopanie kilku masowych grobów i przeniesienie szczątków w inne miejsca, do tzw. grobów wtórnych.
W ramach tej zorganizowanej akcji, w której używano ciężkiego sprzętu budowlanego, ciała ofiar zostały poćwiartowane, a ich części trafiały często do dołów oddalonych od siebie o dziesiątki kilometrów.
Największy grób wtórny został odkryty we wsi Kamenica, przy granicy z Serbią. Znaleziono tam 1553 fragmenty ciał. Ostatni masowy grób ofiar ludobójstwa odkryto w 2021 roku, 180 kilometrów od Srebrenicy - powiedział bośniackiemu portalowi Detektor badacz Instytutu Zaginionych w BiH Sadik Selimović.
Selimović przyznał 27 czerwca w rozmowie z bośniackim portalem Vijesti, że Instytut jest obecnie w posiadaniu dziewięciu zidentyfikowanych ciał, których rodziny nie godzą się na pochówek, ponieważ zwłoki nie są kompletne. Jak dodał, zdarza się, że krewni nie chcą podjąć nawet próby identyfikacji (z wykorzystaniem badań DNA), jeśli odnaleziono jedynie kilka kości osób mogących okazać się ich bliskimi.
Proces identyfikacji ofiar ludobójstwa
Identyfikacją ofiar ludobójstwa zajmuje się Międzynarodowa Komisja ds. Osób Zaginionych (ICMP), która pomaga rządowi BiH w ekshumacji ciał i identyfikacji DNA osób zaginionych. Jej laboratorium uruchomiono w Sarajewie w 2001 roku. Do 2023 roku do ICMP zgłoszono 7745 osób zaginionych od czasu upadku Srebrenicy. Ich krewni dostarczyli w tym czasie ponad 22 tys. próbek do analizy DNA.
Identyfikację części szczątków utrudnia fakt, że członkowie rodzin niektórych ofiar nadal nie dostarczyli próbek. Niewykluczone, że niektóre ofiary nie posiadają już żyjących krewnych.
Antropolożka z ICMP Dragana Vuczetić wyjaśniła w rozmowie z bośniackimi mediami, że zgodność DNA wyizolowanego z kości osoby zaginionej z DNA z krwi krewnego musi wynieść 99,95 proc.
Między 11 a 22 lipca 1995 r. w Srebrenicy i jej okolicach siły bośniackich Serbów w systematyczny i zaplanowany sposób zamordowały co najmniej 8372 cywilów - bośniackich mężczyzn i chłopców. Dzień, w którym rozpoczęła się kilkudniowa masakra, jest w BiH dniem żałoby narodowej. Było to największe masowe morderstwo popełnione w Europie po II wojnie światowej i najkrwawszy epizod toczonej w latach 1992-1995 wojny w Bośni i Hercegowinie, która pochłonęła około 100 tys. ofiar.
Wydarzenia z lipca 1995 roku zostały uznane za ludobójstwo przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS), Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii oraz sąd BiH. W związku z ludobójstwem w Srebrenicy skazano dotąd 54 osoby na łącznie ponad 700 lat więzienia. Wśród skazanych na dożywocie znaleźli się wojenny przywódca polityczny bośniackich Serbów Radovan Karadżić oraz dowódca ich wojsk generał Ratko Mladić.
Autor: Jakub Bawołek (PAP)
jbw/ akl/ amac/ kgr/
