Czym jest Trójkąt Weimarski? Jaką rolę odgrywa w polityce europejskiej? [INFOGRAFIKA]
Utworzony w 1991 roku Trójkąt Weimarski służy jako platforma współpracy i dialogu między Polską, Niemcami i Francją. Początkowo skupiał się na wspieraniu transformacji ustrojowej Polski i jej integracji z UE. Obecnie znaczenie Trójkąta ewoluuje w kierunku odpowiedzi na bieżące realia polityczne.
Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski spotka się w poniedziałek na zamku Saint-Cloud w Paryżu z szefami dyplomacji Niemiec i Francji, Annaleną Baerbock i Stephanem Sejourne. Spotkanie ma służyć zapowiedzianemu w styczniu przez Sikorskiego odnowieniu formuły Trójkąta Weimarskiego, który przez lata był ważnym narzędziem polskiej polityki europejskiej.
Pomysł utworzenia Trójkąta Weimarskiego zrodził się w kontekście przemian ustrojowych i gospodarczych w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 r. Komitet Wspierania Współpracy Francusko-Niemiecko-Polskiej, bo taka jest pełna nazwa Trójkąta Weimarskiego, to organizacja powstała 28-29 sierpnia 1991 r. w niemieckim Weimarze, podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych Polski - Krzysztofa Skubiszewskiego, Niemiec - Hansa-Dietricha Genschera i Francji - Rolanda Dumasa.
Trójkąt był początkowo kluczowym forum wsparcia dla niemiecko-polskiego pojednania, inspirowanego doświadczeniami francusko-niemieckimi. W 10-punktowej deklaracji założycielskiej ministrowie podkreślili odpowiedzialność, jaką ponoszą trzy kraje za proces integracji europejskiej.
Utworzenie Trójkąta miało przynieść korzyści wszystkim stronom. Dla Polski była to szansa na większe otwarcie na Zachód i umocnienie pozycji lidera wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Zjednoczonym Niemcom format oferował lepszą kontrolę sytuacji na wschodniej granicy i nawiązanie kontaktów z krajami postkomunistycznymi przechodzącymi transformację ustrojową. Francja widziała dla siebie możliwość aktywniejszego udziału w integrowaniu państw byłego bloku wschodniego z Zachodem.
U swoich początków Trójkąt Weimarski miał na celu przede wszystkim rozwijanie współpracy gospodarczo-politycznej pomiędzy trzema krajami, wzajemne wspieranie się, a także zbliżenie Polski do struktur europejskich i euroatlantyckich. W tym zakresie Trójkąt spełnił swoją rolę już w latach 1991-2004, gdy w 1999 r. Polska wstąpiła do NATO, a w 2004 r. do Unii Europejskiej, ale formuła tej współpracy była nadal kontynuowana.
Spotkania Trójkąta Weimarskiego odbywają się w różnych formatach, w zależności od rangi i celu. Spotkania na najwyższym szczeblu, w których uczestniczą szefowie państw lub rządów Polski, Niemiec i Francji są poświęcone najważniejszym kwestiom politycznym i strategicznym. Pierwsze spotkanie na poziomie głów państw odbyło się 21 września 1993 roku w Gdańsku. Dotychczas odbyło się 11 takich szczytów. Częściej odbywają się spotkania ministrów spraw zagranicznych: od 1991 r. - 26 razy, głównie w latach 90. i 2000.
Spotkania organizowane są również pomiędzy innymi ministrami, np. do spraw europejskich, obrony, finansów; są też szczyty z udziałem szefów parlamentów. Choć ideą założycieli Trójkąta - Skubiszewskiego, Genschera i Dumasa - było rozwinięcie współpracy gospodarczo-politycznej pomiędzy jej członkami, to 3 marca 1994 r. zapoczątkowana została również trójstronna współpraca wojskowa w ramach Trójkąta Weimarskiego podczas spotkania ministrów obrony w Paryżu.
W 2006 r. nastąpiło ochłodzenie relacji w ramach Trójkąta Weimarskiego spowodowane tym, że ówczesny prezydent RP Lech Kaczyński odmawiał udziału w obchodach 15-lecia istnienia organizacji. Szczyt ostatecznie odbył się pod koniec 2006 r. w Mettlach, gdzie omawiano rolę niemieckiej prezydencji w Unii Europejskiej i relacje na linii Unia Europejska – Rosja.
Na kolejne spotkanie na najwyższym szczeblu trzeba było czekać do 2011 r., kiedy w Warszawie spotkali się prezydenci Polski i Francji Bronisław Komorowski i Nicolas Sarkozy oraz kanclerz Niemiec Angela Merkel. Szczyt zorganizowano w 20-lecie powstania Trójkąta Weimarskiego, ale dyskusje dotyczyły głównie pogłębieniu współpracy w ramach UE.
W pierwszej połowie 2013 r. działała Weimarska Grupa Bojowa, którą tworzyło około dwóch tysięcy żołnierzy z kontyngentów sił polskich, niemieckich i francuskich w ramach Europejskich Sił Szybkiego Reagowania. Również w 2013 r. przywódcy Trójkąta Weimarskiego zebrali się w Warszawie przy okazji spotkania w formacie Grupa Wyszehradzka plus Trójkąt Weimarski.
W lutym 2014 r. ministrowie spraw zagranicznych Radosław Sikorski, Frank-Walter Steinmeier i Laurent Fabius udali się do Kijowa, gdzie udało im się wynegocjować porozumienia między protestującą na Majdanie opozycją a prorosyjskim prezydentem Ukrainy Wiktorem Janukowyczem, które położyło kres przemocy i zapoczątkowało przemiany polityczne na Ukrainie. W wyniku zwycięstwa rewolucji godności Janukowycz uciekł do Rosji, a kraj ten podjął działania militarne przeciwko Ukrainie m.in. anektując Krym i wzniecając rewoltę w Donbasie.
Współpracy weimarskiej nie sprzyjały spory polityczne, zwłaszcza dotyczące kwestii migracyjnych, a także konflikt między Francją a Polską z powodu zerwania przez polski rząd wstępnej umowy na sprzedaż śmigłowców Caracal Siłom Zbrojnym RP w 2016 r. Nie odbył się zaplanowany na 4 listopada 2016 r. szczyt, w którym mieli wziąć udział prezydenci Polski i Francji oraz kanclerz Niemiec. Odwołane zostały również konsultacje ministrów ds. europejskich, które miały mieć miejsce w grudniu tego samego roku w Berlinie.
Dopiero w październiku 2020 r. udało spotkać się szefom dyplomacji państw Trójkąta Weimarskiego w Paryżu, gdzie polską stronę reprezentował minister Zbigniew Rau. Prezydent Andrzej Duda spotkał się z kanclerzem Olafem Scholzem i Emmanuelem Macronem dwukrotnie - w 2022 i 2023 r.
Krytycy Trójkąta Weimarskiego uważają, że format ten należy do przeszłości, ponieważ został on stworzony przed wejściem Polski do UE i jego główną funkcją było utorowanie drogi do rozszerzenia Unii, więc po osiągnięciu tego celu znaczenie Trójkąta Weimarskiego musiało ulec zmniejszeniu. Wskazuje się tutaj na fakt, że w latach 2013-2021 nie odbył się ani jeden szczyt głów państw lub rządów, co postrzegane było jako symptom politycznego paraliżu.
Z drugiej strony podkreśla się, że Polskę, Niemcy i Francję łączy wiele spraw i po przezwyciężeniu wewnętrznych konfliktów, zarówno tych polsko-niemieckich oraz polsko-francuskich, jak i niemiecko-francuskich, Trójkąt Weimarski może służyć wymianie poglądów i konsultacjom pomiędzy trzema państwami, a także wypracowywaniu stanowisk w sprawach dotyczących polityki europejskiej i bezpieczeństwa. (PAP)
jc/
