Historia jednej fotografii z Bazy Zdjęć PAP: pilotka Amelia Earhart - symbol walki o prawa kobiet
Amelia Earhart przez całe życie wkraczała w sferę tradycyjnie zarezerwowaną dla mężczyzn. Była pierwszą pilotką, która samotnie przeleciała nad Atlantykiem, mechanikiem lotniczym. Jest do dziś uznawana za jedną z najbardziej inspirujących kobiet lat 30.
Mimo że od śmierci Earhart minęło ponad 85 lat, pamięć o niej wciąż jest żywa. Przez lata na jej cześć postawiono kilka pomników w Stanach Zjednoczonych, wydano pamiątkowy znaczek pocztowy, jej imieniem nazwano lotnisko, muzeum, most, statek towarowy, teatr, bibliotekę, planetę i krater na Księżycu oraz wiele dróg i szkół.
Amelia Earhart fascynuje też kolejne pokolenia twórców kultury – pojawia się w książkach, filmach, piosenkach i innych dziełach. Utwór "Amelia Earhart’s Last Flight" w 1939 r. zaśpiewał w amerykańskiej telewizji David McEnery, w filmie "Amelia Earhart – ostatni lot" (1994) lotniczkę zagrała Diane Keaton, a w "Nocy w muzeum 2" (2009) wcieliła się w nią Amy Adams. W Kanadzie w 2011 r. sukcesy święcił musical "Amelia – A Girl who Wants to Fly". Patti Smith poświęciła Earhart dwa wiersze wydane w tomiku "Seventh Heaven", Joni Mitchell napisała na jej cześć piosenkę. W 2019 r. National Geographic nakręcił film dokumentalny "W poszukiwaniu Amelii", w którym próbuje rozwiązać tajemnicę zniknięcia jej samolotu. Laurie Anderson, amerykańska wokalistka i artystka eksperymentalna, złożyła jej hołd na płycie z 2024 r. pt. "Amelia", na której znalazły się 22 utwory opowiadające o ostatnim locie Earhart. Anderson zauważyła w ubiegłym roku w wywiadzie dla magazynu "Billboard”: "Jej samolot rozbił się 87 lat temu. A dziś kobiet wciąż nie zachęca się, by podejmowały prace w takich dziedzinach, jak inżynieria, mechanika, polityka czy medycyna. Warto więc przypomnieć dziś tę historię".
Na prezentowanej fotografii, wykonanej w połowie lat 30., widać Amelię Earhart na tle samolotu. Oprócz tego, że była pilotką, była też mechanikiem lotniczym.
Earhart urodziła się 24 lipca 1897 r. w Atchison w stanie Kansas. Od najmłodszych lat pasjonowała się przygodami, lubiła czytać i interesowała się światem. W latach 1918-20 oglądała kilka publicznych pokazów lotniczych, wówczas w USA była to popularna rozrywka festynowa. Widowiska były ekscytujące, gdyż często samoloty pilotowali lotnicy wojskowi, którzy doświadczenie zdobyli w ogniu walki podczas I wojny światowej. Ich ewolucje były odważne, a niekiedy wręcz brawurowe. W wielu wywiadach Earhart mówiła, że to właśnie wtedy pokochała lotnictwo.
W grudniu 1920 r., na jednym z pokazów lotniczych w Kalifornii, Earhart poprosiła ojca, aby kupił jej bilet na przelot pasażerski. 10-minutowy lot z Frankiem Hawksem, późniejszym pilotem wyścigowym, który kosztował 10 dolarów, odmienił jej życie. W jednym z wywiadów powiedziała: "Kiedy uniosłam się na wysokość 60-90 metrów nad ziemią, wiedziałam, że muszę latać". Lekcje pilotażu rozpoczęła miesiąc później.
W czerwcu 1928 r. Earhart jako pierwsza pasażerka przeleciała samolotem nad Atlantykiem. Fokker F.VIIb/3m, pilotowany przez Wilmera Stultza i Louisa Gordona, po 20 godz. i 49 min lotu pokonał trasę z Trepassey Harbor na Nowej Fundlandii do Burry Estuary w zachodniej Walii.
W sierpniu 1928 r. Earhart została pierwszą kobietą, która samotnie przeleciała przez Amerykę Północną. W 1932 r. ponownie przeleciała nad Atlantykiem, tym razem osobiście pilotując samolot. Tym samym stała się jedną z najpopularniejszych osób w Stanach Zjednoczonych.
Zachęcała kobiety do aktywnego zajmowania się lotnictwem amatorskim i zawodowym. W 1929 r. była współzałożycielką Międzynarodowej Organizacji Kobiet Pilotów "Ninety-Nines". W latach 30. angażowała się w walkę o prawa kobiet, m.in. była doradczynią zawodową dla studentek na wydziale inżynierii lotniczej Uniwersytetu Purdue, należała też do Narodowej Partii Kobiet. Jej aktywność była najlepszym motywatorem dla innych kobiet do walki o swoje prawa.
Earhart biła kolejne rekordy związane z lotnictwem i cały czas poszukiwała nowych wyzwań. Latem 1937 r. postanowiła jako pierwsza pilotka oblecieć świat dookoła. Podczas tej próby ona i jej nawigator zniknęli gdzieś w środkowej części Oceanu Spokojnego. Ostatni raz widziano ich w mieście Lae w Papui-Nowej Gwinei, gdzie wylądowali, aby uzupełnić paliwo. Kolejnym miejscem lądowania miała być mała wyspa Howland, gdzie mieli się pojawić 2 lipca, jednak tam nie dotarli. Powszechnie uważa się, że zabrakło im paliwa i rozbili się w oceanie. W chwili wypadku Earhart miała niespełna 40 lat. Dopiero półtora roku po zniknięciu została uznana za zmarłą.
Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Swymi zasobami sięga lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.
Tomasz Szczerbicki (PAP)
szt/ miś/ sma/
