Irak
Flaga
Godło Republika Iraku
al-Dżumhurijat al-Irak
obszar: 438 318 km2
ludność: 38 254 854 (I 2017)
stolica: Bagdad
ludność: 7 216 040 (2013) (zespół miejski)
Język urzędowy: arabski i kurdyjski
Jednostka monetarna: 1 dinar iracki (IQD) = 100 filów
Członkostwo w ważniejszych organizacjach międzynarodowych: ONZ, AL, IMF(MFW), NAM, WHO, OAPEC, OPEC
Afganistan
Arabia Saudyjska
Armenia
Azerbejdżan
Bahrajn
Bangladesz
Bhutan
Brunei
Chiny
Cypr
Filipiny
Gruzja
Indie
Indonezja
Irak
Iran
Izrael
Japonia
Jemen
Jordania
Kambodża
Katar
Kazachstan
Kirgistan
Korea Południowa
Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna
Kuwejt
Laos
Liban
Malediwy
Malezja
Mjanma
Mongolia
Nepal
Oman
Pakistan
Singapur
Sri Lanka
Syria
Tadżykistan
Tajlandia
Tajwan
Timor Wschodni
Turcja
Turkmenistan
Uzbekistan
Wietnam
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Pozostałe kontynenty
Ustrój
Do 9 IV 2003 r. najwyższym organem władzy państwowej była Rada Dowództwa Rewolucji, a głową państwa prezydent wybierany przez Radę spośród jej członków.
W czasie wojny (20 III-1 V 2003) wypowiedzianej reżimowi Saddama Husajna przez koalicję, na której czele stanęły Stany Zjednoczone, obalono dotychczasowe władze. Za datę upadku reżimu przyjmuje się 9 IV 2003 r. - zdobycie Bagdadu przez wojska koalicji.
22 V 2003 r. Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję, która zniosła sankcje wobec Iraku i zapewniła USA i Wielkiej Brytanii władzę w tym kraju do czasu powołania w nim rządu uznanego przez społeczność międzynarodową. Tymczasowymi Władzami Koalicyjnymi (Coalition Provisional Authority - CPA), które do 28 VI 2004 r. zarządzały Irakiem, kierował amerykański cywilny administrator.
13 VII 2003 r. władze koalicyjne powołały 25-osobową iracką Radę Zarządzającą, w której skład weszło 13 przedstawicieli ugrupowań szyickich, 5 - sunnickich, 5 - kurdyjskich, 1 chrześcijanin i 1 Turkmen. Rada miała prawo mianowania i odwoływania ministrów, zatwierdzania budżetu, mianowania przedstawicieli dyplomatycznych i powołania komisji konstytucyjnej. Postanowienia Rady były przedstawiane amerykańskiemu administratorowi i realizowane po uzyskaniu jego aprobaty. Cywilny administrator miał prawo weta do decyzji Rady Zarządzającej.
1 IX 2003 r. Rada Zarządzająca ogłosiła listę nominacji ministerialnych. Iraccy ministrowie (zaprzysiężeni 3 IX) kierowali ministerstwami wspólnie z ekspertami zagranicznymi i pod ścisłym nadzorem Tymczasowych Władz Koalicyjnych.
8 III 2004 r. Rada Zarządzająca podpisała tymczasową konstytucję, zgodnie z którą Irak jest republiką demokratyczną z islamem jako religią oficjalną. Najwyższą władzę wykonawczą sprawuje prezydent i dwaj jego zastępcy. Tymczasowa konstytucja określiła główne etapy i zasady transformacji kraju.
1 VI 2004 r., zgodnie z planem politycznym przyjętym przez przywódców irackich, władze koalicyjne i ONZ, rozpoczął się proces odzyskiwania suwerenności praz Irak: mianowano tymczasowego prezydenta oraz tymczasowy rząd premiera Ijada Alawiego, zaś Rada Zarządzająca rozwiązała się.
28 VI 2004 r. amerykańsko-brytyjska administracja okupacyjna przekazała suwerenną władzę przejściowemu rządowi irackiemu; Tymczasowe Władze Koalicyjne przestały istnieć. Głównym zadaniem nowego rządu było przygotowanie Iraku do demokratycznych wyborów na początku 2005 roku.
W wyniku wyborów z 30 stycznia 2005 r. zostało wyłonione 275-osobowe Zgromadzenie Narodowe, którego zadaniem był wybór prezydenta i 2 wiceprezydentów kraju. Ta 3-osobowa Rada Prezydencka powołała premiera i rząd, który następnie uzyskał wotum zaufania Zgromadzenia Narodowego.
28 VIII 2005 r. Zgromadzenie Narodowe przyjęło projekt stałej konstytucji, która następnie została zaaprobowana 15 X 2005 r. w ogólnonarodowym referendum. 15 XII 2005 r. odbyły się wybory powszechne, które wyłoniły stały parlament - 1-izbową Radę Reprezentantów liczącą 275 deputowanych wybieranych na kadencję 4-letnią. Nowo powołany parlament wybrał nowe władze: 22 IV 2006 r. prezydenta i wiceprezydentów, a 20 V 2006 r. pierwszy stały rząd jedności narodowej.
Zgodnie z konstytucją głową państwa jest prezydent (Kurd) wybierany przez parlament.
Organem władzy ustawodawczej jest 1-izbowy parlament - Rada Reprezentantów licząca obecnie 329 deputowanych (320 wybieranych w wyborach powszechnych i 9 przedstawicieli mniejszości, w tym 5 chrześcijan). Pracami parlamentu kieruje przewodniczący (sunnita).
Organem władzy wykonawczej jest rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta (szyita).
Pod względem administracyjnym kraj podzielony jest na 18 prowincji, które mogą łączyć się w regiony federalne o znacznych uprawnieniach (własna konstytucja, organa władzy wykonawczej i sądowniczej).
prezydent - Fuad MASUM /PUK/ /od 24 VII 2014/
wiceprezydent - Nuri al-MALIKI
wiceprezydent - Osama al-NUDŻAJFI
wiceprezydent - Ijad ALAWI
*
poprzedni prezydent - Dżalal TALABANI /PUK/ /7 IV 2005 - 24 VII 2014/
Rządutworzony 8 IX 2014 r., stan po zmianach z 29 VII 2018 r.
premier - Hajdar Dżawad al-ABADI (al-Nasr)
ministrowie:
spraw zagranicznych - Ibrahim al-DŻAFARI
spraw wewnętrznych - Kasim al-ARADŻI
obrony - Irfan al-HAJALI
finansów - vacat
rolnictwa - Falah Hasan az-ZAJDAN
łączności - Hasan Kazim ar-RASZID
budownictwa mieszkaniowego i ogólnego - Ann Nafia Awsi BALBUL /kob./
kultury, turystyki i zabytków - Firjad RAWANDUZI
ds. migracji i przesiedlania - Dżasim Muhammad ad-DŻAF
oświaty - Muhammad IKBAL
ds. elektryczności - vacat
zdrowia i ochrony środowiska - Adilah Husajn HAMUD /kob./
szkolnictwa wyższego i badań naukowych - Abd ar-Razak al-ISA
sprawiedliwości - Hajdar az-ZAMILI
pracy i spraw społecznych oraz p.o. min. przemysłu i zasobów mineralnych - Muhammad Szia as-SUDANI
ds. ropy naftowej - Dżabbar Ali Husajn al-LUAJBI
planowania oraz p.o. min. handlu - Salman Ali Hasan al-DŻUMAJLI
transportu - Kadhim Findżan al-HAMAMI
ds. zasobów wodnych - Hasan al-DŻANABI
ds. młodzieży i sportu - Abd al-Husajn Abd al-Ridha ABTAN
*
poprzedni premier - Nuri al-MALIKI /IDP/ /20 V 2006 - 8 IX 2014/
Parlament Rada Reprezentantówspiker - Muhammad al-HALBUSI /sunnita/ /al-Hal/
Podział mandatów po wyborach z 12 maja 2018 r.: Sairun 54, al-Fatah 47, al-Nasr 42, Państwo Prawa 26, KDP 25, al-Watanija 21, al-Hikma 19, PUK 18, Muttahidun 14, Gorran 5, Tamadon 2, KIU 2, niezależni 2, inne 43, mniejszości 9. Razem 329.
Partie i Ugrupowania
Sairun /Sojusz Rewolucjonistów na rzecz Reform/ - koalicja utworzona w 2018 r., skupia Ruch Sadryjski i Iracką Partię Komunistyczna; przywódca: Muktada as-SADR.
al-Fatah /Walka; Tahalof al-Fatah/ - szyicka koalicja polityczna zbudowana na bazie proirańskich Oddziałów Mobilizacji Ludowej; przywódca: Hadi al-AMIRI.
al-Nasr /Zwycięstwo; Tahalof al-Nasr/ - sojusz polityczny utworzony 14 grudnia 2017 r.; przywódca: Hajdar Dżawad al-ABADI.
al-Watanija /Koalicja Narodowa/ - lista sunnicka, utworzona w grudniu 2012 r.; przywódca: Ijad ALAWI.
Państwo Prawa /State of Law/ - sojusz skupiający m.in. Islamską Partię "Zew Islamu", utworzony w 2009 r.; przywódca: Nuri al-MALIKI.
Demokratyczna Partia Kurdystanu /Kurdistan Democratic Party - KDP/ - utworzona w 1946r.; przewodn.: Neczirwan Idris BARZANI.
Muttahidun /Zjednoczeni na rzecz Reform; Itilaf Muttahidun lil-Islah// - koalicja utworzona w grudniu 2012 r. w wyniku rozłamu w Irackim Ruchu Narodowym; przywódca: Osama an-NUDŻAJFI.
al-Hikma /Ruch Mądrości Narodowej; Tajar al-Hikmah al-Watani/ - koalicja szyicka, utworzona w 2018 r.; przywódca: Ammar al-HAKIM.
Patriotyczna Unia Kurdystanu /Patriotic Union of Kurdistan - PUK/ - utworzona w 1975 r.; p.o. sekr. gen.: Kosrat Rasul ALI.
al-Hal /Narodowy Ruch na rzecz Rozwoju i Reform/ - sunnicka partia polityczna, utworzona w 2009 r.; sekr. gen.: Dżamal al-KARBOLI.
al-Arabija /Koalicja Arabska/ - utworzona w 2014 r., w jej skład wchodzi m.in. Iracki Front Dialogu Narodowego; przywódca: Salih al-MUTLAK.
Ruch na rzecz Zmiany /Movement for Change - Bzutinewey Gorran/ - utworzony w 2009 r.; przywódca: Omar Said ALI.
Islamska Unia Kurdystanu /Kurdistan Islamic Union - KIU/ - utworzona w 1994 r.; sekr. gen.: Salaheddin BAHAEDDIN.
Tamadon /Sojusz Obywatelski; Tahalof Tamadon/ - koalicja partii liberalnych i narodowych, utworzona w styczniu 2018 r.; w jej skład weszły cztery partie, m.in.: Ludowa Partia na rzecz Reform, Narodowa Partia al-Etifak, Narodowy Ruch Iraku, Narodowy Ruch Obywatelski; oraz niezależni; przywódca: Faik asz-Szejch ALI.
Ruch Sadryjski /Sadrist Movement/ - założony w 2003 r.; przywódca: Muktada as-SADR.
Iracka Partia Komunistyczna /Iraqi Communist Party - ICP/ - utworzona 31 marca 1934 r.; sekr. gen.: Hamid Madżid MUSA.
Iracki Front Dialogu Narodowego /Iraqi National Dialogue Front/ - lista sunnicka, która skupia przeciwników konstytucji; przywódca: Salih al-MUTLAK.
Iracki Front Turkmeński /Iraqi Turkmen Front/ - koalicja kilku ugrupowań turkmeńskich, utworzona 24 kwietnia 1995 r.; ; przywódca: Arszad SALIHI.
Islamska Partia "Zew Islamu" /Islamic Dawa Party - IDP/ - partia szyicka, utworzona w 1958r.; przywódca: Nuri al-MALIKI.
al-Achbar /Wiadomości/ - ukazuje się 2 razy w tygodniu.
Adda'wa - dziennik związany z ajatollahem Alim al-Sistanim.
al-Ajjam /Dni/ - ukazuje się 2 razy w tygodniu /czwartki i niedziele/.
Azzaman /Czas/ - Bagdad, do 2003 r. wydawany w Londynie.
Baghdad - wydawany przez Irackie Porozumienie Narodowe /INA/.
al-Dustur /Konstytucja/ - dziennik polityczny.
al-Irak al-Dżadid /Nowy Irak/.
al-Manar - kontynuacja dziennika założonego w 1945 r.
al-Risala /Wiadomość/ - Bagdad, zał. IV 2003, ukazuje się 2 razy w tygodniu.
al-Sabah /Poranek/ - największy dziennik w Iraku.
al-Taachi /Braterstwo/ - organ Demokratycznej Partii Kurdystanu, Bagdad.
Czasopisma
9 Nisan /9 Kwietnia/ - tygodnik wyd. przez organizację więźniów politycznych.
al-Ahd al-Dżadid - niezależny tygodnik liberalny.
al-Alam Bajn Jadajk - tygodnik wyd. przez Organizację Niezależnych Mediów.
Dar al-Salam /Dom Pokoju/ - tygodnik wydawany przez Iracką Partię Islamską /IIP/.
al-Dżamahir - tygodnik wydawany przez Iracki Kongres Narodowy /INC/.
al-Hawzah - tygodnik kulturalno-religijny.
al-Iktisad al-Dżadid - tygodnik gospodarczy.
al-Mu'tamar - tygodnik wydawany przez Iracki Kongres Narodowy /INC/.
