Miasto a mokradło. Wystawa inaugurująca Galerię A w warszawskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Wystawa „Czy złożyłabyś tu jaja? Nawiedzone krajobrazy miejskiego mokradła” grupy ZAKOLE, wychodzi od szerszej dyskusji na temat bagien, enklaw bioróżnorodności w miastach - powiedział PAP kurator z MSN Kuba Depczyński. Jest pierwszą wystawą z cyklu wydarzeń MSN realizowanych z zaproszonymi grupami artystycznymi.
"Wystawa "Czy złożyłabyś tu jaja? Nawiedzone krajobrazy miejskiego mokradła", prezentowana w Galerii A, jest wynikiem wieloletniej praktyki grupy ZAKOLE na Zakolu Wawerskim – mokradle znajdującym się w Warszawie" – powiedział PAP kurator z MSN Kuba Depczyński. Tłumaczył, że jest to "teren wyjątkowo cenny przez swoją bioróżnorodność, a także w kontekście zmian klimatycznych, ponieważ teren bagienny chłodzi, zatrzymuje wodę oraz pomaga w czasie suszy". Dodał, że w większości europejskich miast takich terenów już nie ma.
Grupa ZAKOLE bada teren Zakola Wawerskiego, szukając metod doświadczania tego typu przestrzeni w miastach i opowiadania o nich. "Wchodząc na Zakole Wawerskie można odnieść wrażenie, że jest się w dziczy, enklawie pozostawionej samej sobie przyrody" – podkreślił kurator. Opowiadając o mokradle, kolektyw chce zmienić wyobrażenie społeczeństwa, o tym, czym jest bagno. Depczyński tłumaczył, że bagno "kojarzy się nam negatywnie, z czymś złym, niejasnym, obrzydliwym – nie budzi kulturowo pozytywnych skojarzeń, a one szukają, jak inaczej, bazując na innej symbolice, jakimi słowami, skojarzeniami, możemy opowiadać o mokradłach".
Grupa ZAKOLE wykorzystuje różne narzędzia, pracując na styku nauk przyrodniczych, społecznych i sztuki. ZAKOLE organizuje spacery na Zakole Wawerskie, które prowadzą m.in. w duecie – artysta i badacz. "Z jednej strony można wówczas poznać pająki zamieszkujące teren mokradła, a z drugiej wykonywać ćwiczenia performatywne, takie jak wspólne śpiewanie czy ćwiczenia z ciałem" - podkreślił.
Kurator wskazał, że wystawa "Czy złożyłabyś tu jaja? Nawiedzone krajobrazy miejskiego mokradła" wyrasta z doświadczeń i działań grupy ZAKOLE. "Hasło "Czy złożyłabyś tu jaja?" pojawiło się podczas społecznej inwentaryzacji płazów mieszkających na terenie mokradła, prowadzonej przez grupę ZAKOLE z mieszkańcami Wawra i ochotnikami. Zastanawiali się wówczas, czy płazy mogą czuć się tam bezpiecznie i czy mają miejsca, w których mogą odbyć gody" - tłumaczył. Dodał, że "podtytuł "Nawiedzone krajobrazy miejskiego mokradła" odnosi się do obiektów prezentowanych na wystawie, odwołujących się do duchów, które nawiedzają mokradło – historii z przeszłości, której ślady jeszcze są obecne na Zakolu Wawerskim, ale powoli zanikają".
Na wystawie znajduje się m.in. instalacja audiowizualna poświęcona żabom, których kiedyś w Zakolu Wawerskim było bardzo wiele. Jest także wideo o komarach, które są głównymi mieszkańcami Zakola, a jednocześnie - barierą dostępu do bagna dla ludzi. "Sercem wystawy jest wielkoformatowa instalacja tekstylna wykonana we współpracy grupy ZAKOLE z artystką Julitą Goździk, nosząca tytuł "Domek chruścika"" – podkreślił Depczyński. Wskazał, że praca została zainspirowana owadem chruścikiem zamieszkującym teren Zakola Wawerskiego. "Można go nazwać owadem-artystą, owadem-architektem, ponieważ buduje swoje schronienie z tego, co znajdzie – materiałów naturalnych oraz ludzkich śmieci" - tłumaczył. W instalacji prezentowana jest także dokumentacja różnych "budowli" autorstwa chruścików. Patchworkowa instalacja w symboliczny sposób odnosi się do praktyki tych owadów - zszywania i łączenia różnych materiałów.
Dodał, że "w innym wymiarze instalacja jest także realizacją dziecięcego marzenia o bezpiecznej przestrzeni". "Tytułowe pytanie "Czy złożyłabyś tu jaja?" oznacza w domyśle "czy możesz poczuć się tu bezpiecznie?", także w kontekście samego muzeum, jako instytucji, która znalazła się w nowym budynku. Jest pytaniem o to, dla kogo jest ta przestrzeń, czy jest w niej miejsce na "wygodną bazę z koców", czy odwiedzający, a także istoty nie-ludzkie mogą się w niej poczuć bezpiecznie" - tłumaczył.
Na wystawie znajduje się również interaktywna rzeźba z gliny, która, jak zaznaczył kurator, "symbolicznie odtwarza ekosystem Zakola Wawerskiego". Wokół niej będą prowadzone warsztaty, podczas których zostaną dobudowywane jej kolejne elementy oraz spekulatywne propozycje, co zrobić z tym terenem w przyszłości.
Jak podkreślił Depczyński, nieodłącznym elementem pracy grupy ZAKOLE jest praca ze społecznością mieszkańców Wawra i właścicielami okalających terenów. "W ramach tej pracy na wystawie znalazł się list otwarty – apel - który odnosi się do społecznej części pracy kolektywu, sygnalizujący potrzebę znalezienia modelu opieki terenów w miastach, podobnych do Zakola Wawerskiego" - powiedział.
Podkreślił, że "wystawa wykracza poza Zakole Wawerskie, wychodzi od szerszej dyskusji na temat tego rodzaju terenów – mokradeł, bagien, enklaw bioróżnorodności w miastach". Dodał, że "symboliczne przywoływanie duchów odsyła do szerszej dyskusji, o tym jak się zmienia populacja nie-ludzkich istot w miastach wraz ze zmianami klimatycznymi".
Wystawie będą towarzyszyć wydarzenia, takie jak grupa czytelnicza, performansy, wykłady eksperckie, pokazy filmowe.
"Cały program Galerii A (znajdującej się na parterze Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie - PAP) na rok 2025, jest oparty o współprace z kolektywami artystycznymi" - tłumaczył Depczyński. "Jest to gest, w którym muzeum stara się udostępnić swoją przestrzeń i zasoby oraz umożliwić realizowanie projektów grupom artystycznym, a nie tworzyć sprecyzowane kuratorsko przez zespół muzeum wystawy" - zaznaczył. Dodał, że "idea Galerii A ma opierać się, w pierwszym okresie jej działania, na zapraszaniu przez muzeum kolektywów artystycznych do realizacji projektów, które mogą przyjąć różny kształt, nie tylko wystawy".
Następnym kolektywem, z którym MSN podejmie współpracę jest Skład Solny, nad którym opiekę kuratorską będzie sprawował Tomasz Fudala. Trzecia grupa zostanie ujawniona w połowie roku. Tegoroczne współprace odbywać się będą cyklicznie, w rytmie trzech miesięcy.
Wystawę "Czy złożyłabyś tu jaja? Nawiedzone krajobrazy miejskiego mokradła" można oglądać od 7 lutego do 11 maja br. w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Zuzanna Piwek (PAP)
zzp/ dki/ ał/
