Dynia, tykwa i kabaczek uniknęły wymarcia dzięki ludziom

Gdyby ludzie nie nauczyli się uprawiać dzikich przodków dyni, tykwy czy kabaczka, rośliny te mogłyby wyginąć - wynika z badań przedstawionych w PNAS.

Archiwum fot. PAP © 2015 / Leszek Szymański / Warszawa, 30.10.2014. Sprzedaż dyń w jednym z gospodarstw na obrzeżach Warszawy, 30 bm. Dynia, sama w sobie pożywna i zdrowa przed 1 listopada staje się towarem kupowanym w celach rozrywkowych. Od kiedy w Polsce przyjęło się Halloween, wydrążone bądź malowane dynie znajdują coraz liczniejszych nabywców. (ls/awol) PAP/Leszek Szymański Archiwum fot. PAP © 2015 / Leszek Szymański

Choć w ogrodach i szklarniach można dziś znaleźć mnóstwo współczesnych odmian dyni (np. klasyczne dynie, ale też kabaczki czy tykwy), bardzo rzadko zdarza się spotkać dzikie odmiany, od których pochodzą odmiany uprawne.

Aby sprawdzić, jak dynie przetrwały okres, w którym wymarły wielkie ssaki (mniej więcej 10 tys. lat temu), Logan Kistler z Pennsylvania State University (USA) i University of Warwick (Wielka Brytania) oraz jego współpracownicy przeprowadzili analizy genetyczne.

Badaniami objęli 91 starych i współczesnych, dziko występujących oraz uprawnych próbek dyniowatych. Wyniki badania wskazują na to, że dawni mieszkańcy Ameryk nauczyli się uprawiać te rośliny kilka razy. Udomowienie roślin nastąpiło mniej więcej 10 tys. lat temu.

Informują też, że liczne stare, dziko rosnące odmiany - dziś nieznane, były bardzo rozpowszechnione w czasach poprzedzających wymarcie dużych zwierząt roślinożernych.

Autorzy badania ustalili też, że wyjątkowe gorzkie odmiany dzikiej dyni wyginęły mniej więcej w tym okresie, w którym ludzie nauczyli się te rośliny uprawiać. Gorzki, nieprzyjemny dla ludzi smak mają również nieliczne współczesne, dzikie odmiany. Pestki takich roślin archeolodzy znajdują jednak w skamieniałych odchodach megafauny, co pozwala sądzić, że kopalne gatunki dużych ssaków, mimo gorzkiego smaku, nie gardziły tymi roślinami, a jedząc je, pomagały je rozsiewać w nowych miejscach.

Aby sprawdzić, czy zniknięcie dużych zwierząt roślinożernych miało jakiś związek z wyginięciem dzikiej dyni, autorzy badania analizowali u różnych ssaków zestaw genów odpowiadających za odczuwanie gorzkiego smaku. Okazało się, że drobne ssaki mają o wiele więcej genów związanych z gorzkim smakiem, niż ich wielcy kuzyni, wymarli w holocenie (epoce, która rozpoczęła się z końcem ostatniego zlodowacenia).

Według naukowców potencjalnie mniej wrażliwe na gorzki smak dyni wielkie ssaki (megafauna) mogły się nią żywić, a wydalając nasiona - przyczyniać do jej rozsiewania.

Przypuszczają, że gdyby nie ludzie, którzy docenili korzyści płynące z jedzenia dyni i nauczyli się ją uprawiać, niektóre jej odmiany nie przetrwałyby do naszych czasów. (PAP)

zan/ agt/