Sztuka z obozu na Majdanku
Trawa, stare dokumenty, nici z siennika, łyżka, szczoteczka do zębów, sznurek, kawałek drewna – z takich materiałów więźniowie obozu koncentracyjnego tworzyli w ukryciu przedmioty artystyczne. W muzeum na Majdanku takich eksponatów jest ponad 300.
Więźniowie niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku tworzyli potajemnie, bo groziła im za to np. kara chłosty. "Twórczość więźniarska, która powstawała w obozie była formą terapii, odskoczni dla więźniów, (dzięki niej) potrafili się oderwać od tej rzeczywistości" - podkreśla kierownik Działu Muzealiów w Muzeum na Majdanku Wiesława Zlot.
Wśród eksponatów artystycznych w Muzeum na Majdanku są różne przedmioty z różnych dziedzin sztuk plastycznych m.in. rysunki, akwarele, rzeźby, płaskorzeźby, rzemiosło artystyczne.
Rysunki to głównie portrety więźniów, autoportrety, rysunki satyryczne, karykatury, scenki rodzajowe, kartki imieninowe i świąteczne. "Rysowano na papierze pakowym, na dokumentach. Wykorzystywano ołówki, akwarele, kredki, które były przynoszone do obozu z zewnątrz, przez ludzi pracujących tu na terenie KL Lublin (Konzentrationslager Lublin)" – powiedziała Zlot.
Szczególnie cenne są m.in. rysunki dzieci białoruskich wykonane w 1943 r. na Majdanku przez Helenę Kurcyusz, portrety autorstwa Zenona Waśniewskiego, Józefa Antoniego Iwańskiego czy utwór plastyczno-literacki "Krysia musi mieć braciszka" wykonany przez Andrzeja Janiszka.
Wiele artystycznych eksponatów na Majdanku to drobne przedmioty i ozdoby m.in. pierścionki, bransoletki, kasetki, pudełeczka, figurki szachowe, rzeźby. Do ich wykonania wykorzystywano m.in. łyżki, kawałki drewna, metalu, piaskowca ale też nitki z sienników, sznurek, trzonki od szczoteczek do zębów.
Wyjątkowym eksponatem jest m.in. płaskorzeźba Madonny – twarz kobiety wykonana z metalowej łyżki przez więzionego na Majdanku rzeźbiarza Albina Marię Bonieckiego. Są także pierścionki w kształcie sygnetów, zrobione z łyżki i ozdobione oczkami wykonanymi ze szczoteczek do zębów oraz bransoletki, na których wygrawerowane są różne dane np. numer więźniarski, nazwa obozu, imię i nazwisko, data urodzenia, imię ukochanej osoby.
Wśród cennych pamiątek są też wystrugane z drewna pionki do szachów. W zbiorach Muzeum znajdują się także ozdobne pudełka wykonane z trawy lub z pozszywanych kawałków twardej folii, na których wyrysowano scenki rodzajowe np. kobiety pracującej w ogrodzie.
Więźniowie zdobili także metalowe numery obozowe, na których są m.in. puncowane wzory czy imiona.
Wiele z tych przedmiotów – jak podkreśla Zlot - przetrwało dzięki temu, że zostały wyniesione potajemnie z obozu i przechowane w prywatnych zbiorach. Część eksponatów Muzeum pozyskało w 1986 r., kiedy zorganizowano konkurs pamiątek byłych więźniów obozu.
Ostatnio do Muzeum trafił rysunek, wykonany prawdopodobnie w 1943 r. przez więźniarkę Majdanka Jadwigę Fiedorową, który został znaleziony we Francji podczas porządkowania archiwum jednego z pensjonariuszy Domu Spokojnej Starości Polskiego Funduszu Humanitarnego w Lailly-en-Val.
Wiele prac, o których mówią byli więźniowie we wspomnieniach, zaginęło. "Mamy cały czas nadzieję, że gdzieś jeszcze może wśród rodzin, dzieci, wnuków znajdują się takie przedmioty i staramy się je pozyskać" – podkreśliła Zlot.
Zapewniła, że każdy przedmiot wytworzony przez więźniów w obozie ma nie tylko wartość artystyczną, ale też dokumentalną i jest w odpowiedni sposób przechowywany i konserwowany.
W obozie koncentracyjnym na Majdanku była też sztuka powstała na polecenie jego władz. W 1943 r. na terenie obozu wzniesiono pomnik - Kolumnę Trzech Orłów, która miała być hołdem dla Trzeciej Rzeszy, ale dzięki potajemnemu umieszczeniu we wnętrzu prochów pochodzących z krematorium obozowego stała się pierwszym pomnikiem ku czci ofiar Majdanka.
Także wyrzeźbiona przez Bonieckiego figura żółwia, która dla administracji obozowej miała być tylko ozdobą, dla więźniów Majdanka była symbolem hasła "spiesz się powoli” stanowiącego wezwanie do biernego oporu.
Kolekcja eksponatów artystycznych w Muzeum na Majdanku liczy 345 różnych przedmiotów, wytworzonych przez więźniów obozu na Majdanku ale też w innych obozach m.in. Ravensbrueck, Gross-Rosen, Mathausen – Gusen.
Niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku - Konzentrationslager Lublin - istniał od października 1941 r. do lipca 1944 r. Spośród prawdopodobnie 150 tys. osób, które przeszły przez Majdanek, na skutek głodu, chorób, pracy ponad siły, ale też w egzekucjach i komorach gazowych, życie straciło tu około 80 tys. osób, a 60 tys. z nich to byli Żydzi przywożeni do obozu z całej Europy. Na Majdanek przywożeni byli także więźniowie polityczni, jeńcy wojenni, świadkowie Jehowy, homoseksualiści, ludzie ujęci podczas łapanek, wysiedleń i pacyfikacji.
W listopadzie 1944 r. na terenie byłego obozu utworzono Muzeum, które każdego roku odwiedzają tysiące osób z Polski i zagranicy. (PAP)
ren/ hgt/
