Prezydent: skarga nadzwyczajna powinna być istotnym elementem uzdrawiania wymiaru sprawiedliwości
Bardzo mi zależy, żeby instytucja skargi nadzwyczajnej była istotnym elementem uzdrawiania polskiego wymiaru sprawiedliwości; liczba takich skarg wzrasta, co potwierdza diagnozę, że jest ogromne poczucie niesprawiedliwości - powiedział w piątek prezydent Andrzej Duda.
Prezydent zabrał głos otwierając konferencję "Skarga nadzwyczajna – dotychczasowe doświadczenia i perspektywy". "Konferencja służy temu, aby po pierwsze omówić ten czas, przez który instytucja skargi nadzwyczajnej funkcjonuje i jest pytanie, jak funkcjonuje, czy dobrze, czy źle, a kwestia druga, to jakie powinny być wnioski na przyszłość" - powiedział prezydent Duda.
W konferencji biorą udział naukowcy, a także przedstawiciele m.in. Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, adwokatury, radców prawnych, oraz Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratorii Generalnej.
Instytucja skargi nadzwyczajnej została wprowadzona ustawą o SN, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Obecnie przewiduje ona m.in. możliwość składania do SN takich skarg na prawomocne wyroki polskich sądów z ostatnich 20 lat. Skargi te rozpoznaje Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN.
"Dla mnie jest sprawą oczywistą, że wprowadzanie tej instytucji skargi nadzwyczajnej było pewnym eksperymentem, który odbywał się z wielkim hukiem, żeby nie powiedzieć wrzaskiem niektórych środowisk oburzonych tym, że ktokolwiek może twierdzić, że jakiś prawomocny wyrok sądowy został w ogóle źle wydany i może być wydany z naruszeniem prawa" - mówił prezydent Duda.
Więcej
Jak dodał prezydent, gdy był jeszcze posłem "kiedy mieszkańcy Krakowa i mojego okręgu zorientowali się, że biuro posła Andrzeja Dudy, to jest biuro, które udziela de facto nieodpłatnych porad prawnych, to zrobiło się bardzo gęsto u nas i tych ludzi przychodziło bardzo wielu". "Przede wszystkim przychodziło mnóstwo ludzi, którzy mieli ogromne poczucie skrzywdzenia" - zaznaczył.
"Jeśli ktoś mnie pyta, skąd pan wie, że w Polsce ludzie uważają, że w Polsce wymiar sprawiedliwości źle działa i generalnie jest raczej poczucie niesprawiedliwości niż sprawiedliwości polskiego państwa w tym tego słowa znaczeniu, to ja mówię: no niestety z autopsji, sam miałem z tymi ludźmi do czynienia" - zaznaczył prezydent.
Jak dodał "bezmiar poczucia niesprawiedliwości i skrzywdzenia przez wymiar sprawiedliwości był gigantyczny i jest ogromny". "Jeżeli ludzie mówią, że państwo jest niesprawiedliwe, to znaczy, że jest niesprawiedliwe i koniec i nie ma co z nimi specjalnie dyskutować, zwłaszcza jeśli mówią to gremialnie" - powiedział prezydent Duda.
"Trzeba powiedzieć, że liczba skarg nadzwyczajnych, które są składane wzrasta. To tylko potwierdza diagnozę, która stała u podstaw ustanowienia skargi nadzwyczajnej, że jest ogromne poczucie niesprawiedliwości i ludzie tego ponownego rozpatrzenia potrzebują" - ocenił prezydent.
Jego zdaniem "wbrew wszystkim tym, którzy byli i są przeciw, ja z dużą atencją podchodzę do tej instytucji (skargi nadzwyczajnej - PAP)". "Bardzo mi zależy, żeby ta instytucja była i żeby ona była istotnym elementem uzdrawiania polskiego wymiaru sprawiedliwości" - podkreślił prezydent Duda.
Skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu, jeżeli jest to konieczne "dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej". Ponadto skarga może być skierowana, jeśli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka, i obywatela określone w konstytucji, narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym.
Według podstawowego przepisu zawartego dotychczas w ustawie o SN, skargę nadzwyczajną wnosi się w terminie pięciu lat od uprawomocnienia się orzeczenia, a jeśli wcześniej od tego orzeczenia wniesiono kasację - w terminie roku od jej rozpoznania. Skargi takie - po rozpatrzeniu wniosków od obywateli - wnosić mogą Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich, a także w zakresie swoich właściwości kilka innych podmiotów, np. Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Finansowy, prezes Prokuratorii Generalnej, prezes UOKiK lub Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.
Jednak w ustawie o SN przewidziany został także przepis przejściowy, który dopuścił wnoszenie skarg nadzwyczajnych od orzeczeń z ponad 20 ostatnich lat - czyli od wejścia w życie konstytucji z 1997 r. Skargę na podstawie tego przepisu może wnieść jedynie Prokurator Generalny lub RPO.
Takie skargi można było pierwotnie wnosić w okresie trzech lat od wejścia w życie ustawy, czyli tylko do 3 kwietnia br. Jednak jeszcze wiele wniosków o złożenie takich skarg czeka na rozpatrzenie w Prokuraturze Krajowej i w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. W związku z tym w tym roku uchwalono nowelizację będącą inicjatywą prezydenta, która wydłużyła termin na wnoszenie takich skarg o trzy lata - co oznacza, że upłynie on 3 kwietnia 2024 r. (PAP)
Autor: Marcin Jabłoński
liv/
