Polski instrument zbada wiatr słoneczny. Sonda NASA wystartowała
Sonda NASA do badania heliosfery wystartowała z Centrum Kosmicznego Kennedy’ego (KSC) na Florydzie w Stanach Zjednoczonych. Na pokładzie statku kosmicznego jest m.in. polski instrument do badania wiatru słonecznego.
Rakieta Falcon 9 wyniosła w środę w przestrzeń kosmiczną trzy misje NASA. Sonda Interstellar Mapping and Acceleration Probe (IMAP) pomoże zbadać dwa ważne i powiązane ze sobą zagadnienia naukowe w heliosferze: przyspieszenie cząstek energetycznych oraz interakcje wiatru słonecznego z lokalnym ośrodkiem międzygwiazdowym. To w tym statku kosmicznym leci w kierunku Słońca polski instrument GLOWS.
Oprócz IMAP w KSC wystrzelono też sondę Carruthers Geocorona Observatory (do badania promieniowania ultrafioletowego, emitowanego przez najbardziej zewnętrzną warstwę atmosfery ziemskiej) oraz orbiter SWFO-L1, który dla amerykańskiej Narodowej Agencji Oceanów i Atmosfery (National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA) będzie obserwował Słońce i otoczenie Ziemi.
Teraz wystrzelona z kompleksu startowego 39a KSC, ważąca 900 kg sonda IMAP zmierza w kierunku położonego między Ziemią a Słońcem punktu Lagrange’a L1, oddalonego od naszej planety o ok. 1,5 mln km – stamtąd będzie prowadzić obserwacje. Na miejsce ma dotrzeć w ciągu ok. 3,5 miesiąca, pierwsze dane naukowe zaczną z niej spływać w styczniu 2026 r.
Jak wyjaśnił przed startem w siedzibie Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk (CBK PAN) dyrektor tej instytucji i pierwszy kierownik projektu GLOWS, dr hab. Piotr Orleański, na pokładzie IMAP jest 10 instrumentów naukowych, pozwalających sporządzić kompleksowy obraz tego, co dzieje się w przestrzeni kosmicznej. Szczególnie istotne będą badania heliosfery – „bąbla” oddzielającego otoczenie Układu Słonecznego od przestrzeni międzygwiezdnej. Osiem urządzeń zbudowali Amerykanie, jedno Brytyjczycy, a jedno to dzieło całkowicie polskie.
Czym jest GLOWS?
CBK PAN jest odpowiedzialne za cały proces związany z GLOWS – od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu, aż po analizę zebranych dzięki niemu danych i sformułowanie wniosków naukowych.
Na obudowie GLOWS – obok nazwisk naukowców i inżynierów z zespołu CBK PAN oraz logo Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (które przeznaczyło na projekt 20 mln zł) – znalazło się też serduszko Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy i nazwisko Pawła Orepuka. Szczecinianin wylicytował w sieci tę inskrypcję na aukcji podczas finału WOŚP w 2024 r.
Oprócz instrumentu GLOWS na pokładzie sondy IMAP znajdują się m.in. aparat badający pył międzygwiezdny (IDEX), magnetometr (MAG), teleskop jonów wysokoenergetycznych (HIT) i urządzenie do pomiaru elektronów w wietrze słonecznym (SWE).
The million-mile journey to study the Sun's influence starts now!
A @SpaceX Falcon 9 rocket carrying three new space weather missions launched at 7:30am ET (1130 UTC) on Wednesday, Sept. 24, from @NASAKennedy. pic.twitter.com/sGyN13LMX5— NASA (@NASA) September 24, 2025
Misja ma potrwać dwa lata, jednak zespół naukowy projektu GLOWS pod kierunkiem prof. Macieja Bzowskiego z CBK PAN liczy na to, że zostanie przedłużona nawet do dekady. Struktura wiatru słonecznego, którą ma dokumentować polski instrument, zależy bowiem m.in. od aktywności Słońca, a ta zmienia się w 11-letnich cyklach.
– Badania, które zostaną opublikowane dzięki misji, pokażą w sposób bardzo złożony i całościowy, jak heliosfera jest zbudowana i jak się zachowuje. A te informacje można wykorzystać na przykład do przewidywania pogody kosmicznej, która niezwykle istotnie wpływa na naszą działalność na Ziemi – powiedział PAP dr Tomasz Zawistowski, obecny kierownik projektu GLOWS, tuż przed startem rakiety Falcon 9.
Misję IMAP tworzy międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem profesora Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a realizację projektu koordynuje Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johna Hopkinsa. Z ramienia NASA koordynatorem misji jest Heliophysics Division w Science Mission Directorate. (PAP)
abu/ zan/ mhr/ know/
