TSUE: wynagrodzenia sędziów powinny być obiektywne i niezależne od woli rządzących
Zgodnie z prawem unijnym wynagrodzenia sędziów krajowych UE powinny być ustalane obiektywnie oraz powinny być przejrzyste, przewidywalne i niezależne od woli rządzących – orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Wtorkowy wyrok jest pokłosiem zapytań dwóch sądów, polskiego i litewskiego, o wykładnię unijnych przepisów dotyczących ustalania wynagrodzeń sędziowskich w odniesieniu do przepisów krajowych.
W Polsce zgodnie z ustawą pensja zasadnicza sędziów ustalana jest na podstawie przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny. To się jednak zmieniło w latach 2021, 2022 i 2023, kiedy ówczesne władze przyjęły trzy ustawy okresowe, zmieniające metodę obliczania wynagrodzeń i zamrażające waloryzację wynagrodzenia sędziów. Działania te tłumaczono koniecznością oszczędności budżetowych w związku z pandemią Covid-19, a później inwazją Rosji na Ukrainę. Zmiany w polskim prawodawstwie zakwestionował białostocki sędzia, który zażądał zwrotu utraconego wynagrodzenia w kwocie odpowiadającej różnicy między pensją, jaką otrzymał, a pensją, jaka należałaby mu się, gdyby nie zamrożono podwyżek.
Sprawę o odszkodowanie wytoczyły swojemu państwu także dwie sędzie z Litwy, które uzasadniły, że poziom ich pensji zależy bezpośrednio od woli politycznej rządzących, a w kraju brakuje mechanizmu prawnego ustalającego sędziowskie wynagrodzenia.
W wydanym we wtorek wyroku TSUE orzekł, że ustalając wynagrodzenia sędziowskie, państwa członkowskie muszą przestrzegać prawa UE. W praktyce oznacza to, że pensje sędziów powinny mieć podstawę w ustawie i być „obiektywne, przewidywalne, stabilne i przejrzyste", tak aby wykluczyć ewentualne naciski władz. Takie same wymagania powinny spełniać też wszelkie przepisy obniżające lub zamrażające sędziowskie uposażenia.
Trybunał przypomniał, że poziom wynagrodzenia sędziów powinien być wystarczająco wysoki, biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą, społeczną i finansową państwa, a także powinien odpowiadać wadze ich zadań i gwarantować im niezawisłość oraz chronić przed ryzykiem korupcji.
Jeśli chodzi o przepisy krajowe zmieniające ustalanie wynagrodzeń sędziowskich, takie jak zostały przyjęte m.in. w Polsce, to – jak orzekł TSUE - muszą być one uzasadnione celem interesu ogólnego, np. koniecznością likwidacji nadmiernego deficytu budżetowego. Środki te powinny być wprowadzane wyjątkowo i czasowo, i nie powinny dotyczyć wyłącznie sędziów, a ich wynagrodzenie nadal powinno odpowiadać wadze ich zadań.
Wreszcie zarówno sposób ustalania wynagrodzenia sędziów, jak i przepisy wprowadzające odstępstwa od tej zasady powinny podlegać skutecznej kontroli sadów krajowych. To do nich też będzie teraz należało rozpatrzenie dwóch rozpatrywanych spraw, polskiej i litewskiej.
Z Brukseli Jowita Kiwnik Pargana (PAP)
jowi/ akl/ amac/ ep/
