UMK walczy o zmianę decyzji resortu nauki o braku finansowania dla radioteleskopu RT4
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu walczy o zmianę decyzji ministerstwa nauki i szkolnictwa wyższego ws. braku finansowania dla 32-metrowego radioteleskopu RT4. Brak 1,8 mln zł na kolejne trzy lata może oznaczać koniec realizowanych od ponad 20 lat projektów badawczych.
Rzecznik prasowy UMK, prof. Patryk Tomaszewski, powiedział we wtorek PAP, że na ten moment ministerstwo nie przyznało finansowania na kolejne trzy lata dla zlokalizowanego w Piwnicach k. Torunia radioteleskopu RT4. Jak poinformował UMK, brak 1,8 mln zł może oznaczać koniec realizowanych od ponad 20 lat projektów badawczych.
Do sprawy odniósł się we wtorek premier Donald Tusk. – W sprawie radioteleskopu w Toruniu. Nie będę wnikał w szczegóły tych procedur, ale oczekiwałem od ministra nauki i szkolnictwa wyższego informacji. Otrzymałem informacje – radioteleskop w Toruniu dostanie do końca roku finansowanie – powiedział premier w trakcie konferencji po spotkaniu z premier Litwy.
Wcześniej, w odpowiedzi na apel przedstawicieli UMK, minister nauki wydał we wtorek oświadczenie, w którym zapewnił, że „nie ma mowy o odrzuceniu wniosku dotyczącego toruńskiego radioteleskopu”.
Został zaopiniowany pozytywnie i czeka na finansowanie. Musimy jednak poruszać się w ramach planu finansowego, który w tej chwili uniemożliwia natychmiastowe sfinansowanie wszystkich dobrze ocenionych projektów. Działamy tak, aby projekt otrzymał finansowanie jeszcze w tym roku
Dyrektor Instytutu Astronomii UMK, dr hab. Krzysztof Katarzyński, prof. UMK, przekazał PAP, że chodzi o środki na bieżącą działalność, utrzymanie tego specjalnego urządzenia badawczego w pracy – tak, aby można było prowadzić badania naukowe.
– To nie są środki na rozwój, bo na to są inne granty. Ciężko mówić o szoku, bo jak startuje się w konkursie, to zawsze istnieje możliwość, że się w nim nie wygra. Zaskoczenie było, nie spodziewaliśmy się tego – powiedział PAP dyrektor Instytutu Astronomii UMK. Dodał, że ma nadzieję na zmianę ostatecznej decyzji przez MNiSW.
Podkreślił, że radioteleskop działa w sieci, w której są radioteleskopy z całej Europy, ale i z Chin, Japonii, Korei, RPA. – To współpraca globalna. Dostarczamy dane do projektów. Jest otwarty konkurs na wnioski obserwacyjne. Każdy może w nim wystartować, jeżeli będzie miał dobry pomysł na badania naukowe. Wówczas dostanie możliwość użycia wszystkich tych radioteleskopów do przeprowadzenia swojego projektu badawczego – zaznaczył.
W poniedziałek na koncie w mediach społecznościowych, poświęconym działalności największego w Polsce radioteleskopu RT-4 Kopernik, pojawił się wpis z apelem o pomoc i zmianę decyzji resortu nauki w tej sprawie.
„Otóż ministerstwo nie przyznało środków na działalność RT4 na kolejne 3 lata. Oznacza to, że od 1 stycznia przyszłego roku 32-metrowy radioteleskop RT4 UMK pod Toruniem być może wstrzyma swoją aktywność, co w praktyce by oznaczało koniec życia tego polskiego instrumentu. Długofalowy, ponad 20-letni projekt obserwacji obłoków protogwiazdowych w pasmach masera metanolowego czy uruchomione w ostatnich latach monitorowanie źródeł szybkich błysków radiowych zostaną zakończone, grupy naukowe najpewniej się rozpadną. O globalnej współpracy w ramach obserwacji interferometrycznych VLBI nie wspominamy, bo to codzienność” – czytamy we wpisie. Wniosek o finansowanie miał otrzymać bardzo dobrą recenzję i najwyższą ocenę A.
Jak widać, nie wystarczyło to. (...) Możemy jedynie dodać, że w konkursie na 186 wniosków infrastrukturalnych pozytywnie oceniono 175, a środki dostało tylko 11. Wygląda to na całkowitą zapaść kraju, jeśli chodzi o finansowanie infrastruktury badawczej”
Władze Instytutu Astronomii UMK zwróciły się do MNiSW z prośbą o zmianę decyzji. Złożenie odwołania potwierdził rzecznik prasowy uczelni.
Brak finansowania wzbudził duże poruszenie w sieci – w środowisku naukowym, popularnonaukowym, ale także wśród polityków. Lider Konfederacji i absolwent UMK Sławomir Mentzen napisał, że „od przyszłego roku ma przestać działać największy radioteleskop w Europie Środkowej, mający 32 metry średnicy, znajdujący się w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach pod Toruniem”.
Wielokrotnie zwiedzałem Obserwatorium jako dziecko, przyjeżdżałem tam w ramach koła astronomicznego w liceum, a także w ramach studiów na Wydziale Fizyki i Astronomii UMK. Mam do tego radioteleskopu sentyment. Jest on dumą mojego wydziału i całego uniwersytetu. I właśnie przeczytałem, że rząd Tuska wstrzymał mu finansowanie. Nie ma 600 tysięcy złotych na dalsze funkcjonowanie radioteleskopu! (...) To jest dywersja, sabotaż i atak na polską naukę!
Teraz to się zdenerwowałem. Od przyszłego roku ma przestać działać największy radioteleskop w Europie Środkowej, mający 32 metry średnicy, znajdujący się w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach pod Toruniem.
Wielokrotnie zwiedzałem Obserwatorium jako dziecko,… pic.twitter.com/nLSu2Jlj0n— Sławomir Mentzen (@SlawomirMentzen) October 6, 2025
Popularyzator nauki Tomasz Rożek napisał: „Tydzień Noblowski. Dlaczego Polacy nie dostają Nobla z nauk ścisłych? A niby jak mają dostawać przy takim finansowaniu nauki? Kilka godzin temu UMK podał, że największy radioteleskop w PL od przyszłego roku nie dostanie finansowania. Całych 600 tys. złotych… rocznie!”.
600tys złotych rocznie. I największy radioteleskop w Polsce w odstawkę.
Nie ma PIENIĘDZY na największy radioteleskop w Polsce!https://t.co/S3Q0Pk3eLX— Tomasz Rożek (@RozekTom) October 7, 2025
Rzecznik UMK Tomaszewski potwierdził, że wniosek opiewał na 1,8 mln zł na trzy lata. – Jeżeli decyzja nie zostanie zmieniona, to stawia bardzo mocno nasze badania związane z astronomią pod znakiem zapytania. Jeżeli ostatecznie nie dostaniemy środków z ministerstwa, to będziemy szukali innych źródeł finansowania, ale wierzymy, że ministerstwo pójdzie po rozum do głowy – wskazał.
Dodał, że radioteleskop działa 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu i jest cały czas w gotowości. – Liczymy na odwołanie i to, że ministerstwo jednak przyzna nam środki – podsumował prof. Tomaszewski.
Tomasz Więcławski (PAP)
twi/ zan/ mow/ kp
