Kres karnawału "Solidarności". Kalendarium stanu wojennego 1981–1983
Wprowadzenie przez reżim stanu wojennego zakończyło trwający od kilkunastu miesięcy karnawał „Solidarności”. Na zduszenie „kontrrewolucji” naciskał ZSRS, który dążył do rozwiązania tego problemu siłami polskich komunistów. Stan wojenny oznaczał nie tylko kres społecznych nadziei na zmiany, lecz i długotrwałe pogrążenie Polski w marazmie.
1981
Marzec
Zakończyły się trwające od października 1980 r. prace nad podstawowym planem wprowadzenia stanu wojennego.
19 marca
Funkcjonariusze MO siłą usunęli z sali obrad Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy delegację NSZZ „Solidarność”. Był to najpoważniejszy kryzys w stosunkach między władzami PRL a „S”, nazwany później „kryzysem bydgoskim”.
Połowa października
Działalność rozpoczęły Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne, których faktycznym celem było rozpoznanie przed wprowadzeniem stanu wojennego. W więzieniach trwały przygotowania do przyjęcia aresztowanych działaczy „Solidarności”.
18 października
Gen. Wojciech Jaruzelski został wybrany na I sekretarza KC PZPR.
28 października
Rząd skierował do Sejmu projekt ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach w interesie ochrony obywateli i państwa. W odpowiedzi „Solidarność” zorganizowała jednogodzinny strajk ostrzegawczy. Wzięła w nim udział niewielka liczba związkowców.
7 listopada
Ewakuacja płk. Ryszarda Kuklińskiego i jego rodziny.
24 listopada
Studenci Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie ogłosili strajk okupacyjny w proteście przeciwko planom militaryzacji uczelni. Strajki wybuchły również w innych ośrodkach akademickich. Protest w WOSP został spacyfikowany 2 grudnia.
3 grudnia
W Radomiu obradowało Prezydium Komisji Krajowej „Solidarności” i przewodniczących wszystkich zarządów regionalnych. W czasie obrad formułowano bardzo radykalne wnioski z konfliktu z władzami.
5 grudnia
Biuro Polityczne KC PZPR zaakceptowało decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego. Rozpoczęła się kampania propagandowa atakująca władze „Solidarności” za radykalizm postulatów formułowanych w Radomiu i dążenie do „obalenia władz”.
6 grudnia
W liście do władz prymas Józef Glemp ostrzegł przed wprowadzeniem ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach dla rządu, która jego zdaniem miała doprowadzić do pogłębienia kryzysu. Dwa dni później w liście do przewodniczącego „Solidarności” ostrzegł przed dążeniem do konfrontacji.
8/9 grudnia
Gen. Jaruzelski w trakcie tajnego spotkania z przebywającym w Warszawie marszałkiem ZSRS Wiktorem Kulikowem poinformował go o planowanych działaniach, nie podając jednak konkretnej daty wprowadzenia stanu wojennego. Zaznaczył, że w przypadku niemożności opanowania sytuacji zwróci się do Moskwy o „pomoc”, czyli interwencję wojskową armii sowieckiej.
11 grudnia
Komitet Centralny PZPR podjął uchwały o poparciu dotychczasowych władz partii oraz o dążeniu do „zgody społecznej”. Wieczorem w gmachu Sejmu odbyło się spotkanie przedstawicieli rządu, episkopatu i „Solidarności”. Po jego zakończeniu rządowym samolotem z Gdańska przybył Lech Wałęsa. W siedzibie episkopatu zdecydowano, że należy przyjąć składane przez władze propozycje rozmów.
W kraju krążyły pogłoski o ruchach wojsk sowieckich i przygotowaniach do obrony podjętych przez część oddziałów WP. W wielu fabrykach trwały przygotowania do ewentualnej obrony.
W Warszawie rozpoczął się Kongres Kultury Polskiej, nieoficjalnie zwany również „niezależnym” lub „solidarnościowym”, jedno z największych forów nieskrępowanej dyskusji w okresie karnawału Solidarności. Po dwóch dniach jego obrady zostały przerwane przez władze stanu wojennego.
11–12 grudnia
W Gdańsku obradowała Komisja Krajowa „Solidarności”. Jej członkowie debatowali na temat porozumienia z władzami i ewentualnej reakcji na zaostrzenie polityki. Większość uczestników obrad została internowana w nocy z 12 na 13 grudnia.
12 grudnia
Na posiedzeniu Sztabu Generalnego LWP powstała tzw. Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, której przewodniczącym został gen. Jaruzelski. O godz. 23 przerwano połączenia telefoniczne w całym kraju; przestały nadawać radio i telewizja. Zaczęły się pierwsze internowania w ramach rozpoczętej o północy akcji „Jodła”. W operacji wprowadzenia stanu wojennego wzięło udział ok. 80 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, 30 tys. funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa, 1750 czołgów, 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty oraz ponad 9 tys. samochodów.
13 grudnia
W nocy Rada Państwa uchwaliła dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Jedynym jej członkiem, który odmówił jego podpisania, był Ryszard Reiff. W ramach operacji „Azalia” wojsko zajęło gmachy radia i telewizji. Od godz. 6:00 media transmitowały przemówienie gen. Jaruzelskiego, I sekretarza KC PZPR, szefa rządu i MON. „Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią” – mówił, uzasadniając stan wojenny. Nastąpiło internowanie tysięcy działaczy „Solidarności”, w tym przewodniczącego Wałęsy.
O godz. 9:00 prymas Glemp w homilii na Jasnej Górze powiedział, że sytuacja wymaga spokoju, aby uniknąć „przelewu krwi”. Wieczorem w warszawskim Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej wezwał do uwolnienia aresztowanych i mówił, że z bólem przyjął wejście władz „na drogę przemocy”. Oficjalne media wyemitowały tylko fragmenty homilii na Jasnej Górze.
14 grudnia
W blisko 250 zakładach pracy na terenie całej Polski wybuchły strajki. Protesty zorganizowano m.in. w KWK „Wujek” w Katowicach, KWK „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu Zdroju, Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie im. Lenina w Nowej Hucie, Porcie Gdańskim, Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego, Zakładach Mechanicznych Ursus w Warszawie. 40 z nich zdławiono siłą.
14 grudnia
Z inicjatywy prymasa Glempa w Warszawie powstał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom.
15 grudnia
Pacyfikacja kopalni „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu Zdroju, 4 górników zostało postrzelonych przez MO. W Warszawie powstał podziemny Komitet Oporu Społecznego.
16 grudnia
W czasie ataku ZOMO na kopalnię „Wujek” zastrzelonych zostało 9 górników, 21 było rannych. Nastąpiły pacyfikacje Stoczni Gdańskiej, Huty im. Lenina, Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu. Trwały walki uliczne w Trójmieście.
17 grudnia
Podczas walk z ZOMO w Gdańsku została zastrzelona jedna osoba, dwie inne były ranne. W wielu miastach w Polsce oddziały milicyjne rozpędziły manifestacje.
18 grudnia
Jan Paweł II w liście do gen. Jaruzelskiego zaapelował o przerwanie stanu wojennego: „z usilną prośbą i zarazem gorącym wezwaniem o zaprzestanie działań, które przynoszą ze sobą rozlew krwi polskiej [...]. Ogólnoludzkie pragnienie pokoju przemawia za tym, ażeby nie był kontynuowany stan wojenny w Polsce” – stwierdził papież.
20 grudnia
Do Warszawy przybył z Watykanu abp Luigi Poggi.
21 grudnia
Ambasador PRL w USA Romuald Spasowski poprosił o azyl polityczny. W wystąpieniu telewizyjnym skrytykował decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego, uznając ją za pogwałcenie praw człowieka. Z apelem o ich poszanowanie wystąpił również sekretarz generalny ONZ Kurt Waldheim.
22 grudnia
Kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej uznały wypadki w Polsce za złamanie Aktu Końcowego helsińskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r.
23 grudnia
W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego prezydent USA Ronald Reagan ogłosił sankcje gospodarcze wobec PRL. Podobne kroki wobec reżimu komunistycznego w następnych tygodniach podjęły inne kraje zachodnie.
24 grudnia
Zniesiono na jedną noc godzinę milicyjną z okazji Wigilii Bożego Narodzenia i odbywających się o północy pasterek.
27 grudnia
Lech Wałęsa został wybrany „Człowiekiem Roku 1981” przez amerykański magazyn „Time”.
28 grudnia
W kopalni „Piast” zakończył się ostatni strajk okupacyjny w proteście przeciw stanowi wojennemu.
28 grudnia
Ambasador PRL w Japonii Zdzisław Rurarz wystąpił o azyl polityczny, w wyniku czego sąd wojskowy PRL skazał go zaocznie na karę śmierci.
30 grudnia
Decyzją WRON wprowadzono obowiązek pracy dla mężczyzn w wieku 18–45 lat.
31 grudnia
Zawieszono na jedną dobę godzinę milicyjną.
1982
5 stycznia
Milicja i SB rozpoczęły we Wrocławiu śledztwo w sprawie 80 mln zł, które przed wprowadzeniem stanu wojennego podjął z konta NSZZ „Solidarność” skarbnik Regionu Dolny Śląsk, Józef Pinior.
6 stycznia
Władze zdecydowały o zlikwidowaniu Niezależnego Zrzeszenia Studentów.
9 stycznia
Prymas Glemp spotkał się z gen. Jaruzelskim.
9 stycznia
W całym kraju reżim powołał Obywatelskie Komitety Ocalenia Narodowego (OKON).
10 stycznia
Przywrócono połączenia telefoniczne w miastach. Rozmowy były oficjalnie podsłuchiwane, po wykręceniu numeru słychać było w słuchawce komunikat „Rozmowa kontrolowana”.
13 stycznia
Aktorzy rozpoczęli bojkot Polskiego Radia i Telewizji; nie występowali w mediach, ale grali w teatrach i salach parafialnych. Najważniejszym ośrodkiem podziemnego aktorstwa był Teatr Domowy powołany przez Ewę Dałkowską, Emiliana Kamińskiego, Andrzeja Piszczatowskiego i Macieja Szarego. Artyści współpracujący z reżimem byli poddani ostracyzmowi środowiskowemu i wyklaskiwani przez publiczność.
17 stycznia
Ksiądz Jerzy Popiełuszko odprawił pierwszą w okresie stanu wojennego mszę za ojczyznę.
25 stycznia
Sejm uchwalił ustawę „o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego” i formalnie zatwierdził dekret o stanie wojennym. Przeciw głosował tylko jeden poseł – Romuald Bukowski z Gdańska.
5 lutego
W Świdniku na wezwanie władz „Solidarności” rozpoczęły się masowe spacery w porze nadawania „Dziennika Telewizyjnego” o godz. 19.30. Z czasem do podobnej akcji przystąpili mieszkańcy innych miejscowości.
8 lutego
Wznowiono zawieszone po wprowadzeniu stanu wojennego zajęcia na wyższych uczelniach.
9 lutego
Jan Paweł II przyjął delegację członków „Solidarności”, złożoną z działaczy przebywających na Zachodzie. Podczas audiencji papież powiedział m.in.: „Wolny i Niezależny Związek +Solidarność+ jest organizacją legalną, którą oficjalnie uznały władze polskie”.
11 lutego
Aby ukrócić protestacyjne spacery w Świdniku, organizowane w porze „Dziennika”, władze wprowadziły godzinę milicyjną od godz. 19.30.
18 lutego
W Warszawie członkowie organizacji Siły Zbrojne Polski Podziemnej, Robert Chechłacz i Tomasz Łupanow, dokonali w tramwaju próby rozbrojenia funkcjonariusza MO, sierż. Zdzisława Karosa. W wyniku szamotaniny milicjant został postrzelony, a po pięciu dniach zmarł.
1 marca
Szef MSW gen. Czesław Kiszczak podał, że od 13 grudnia 1981 do 26 lutego 1982 r. internowano 6,6 tys. osób.
19 marca
Władze zlikwidowały Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich i rozpoczęły weryfikację dziennikarzy.
29 marca
Przywrócono międzymiastową łączność telefoniczną, zawieszoną po wprowadzeniu stanu wojennego.
12 kwietnia
W Warszawie po raz pierwszy swoją audycję nadało podziemne Radio „Solidarność”.
22 kwietnia
Powstała podziemna Tymczasowa Komisja Koordynacyjna „Solidarność” w składzie: Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Władysław Hardek i Bogdan Lis.
1 i 3 maja
W Gdańsku, Warszawie, Elblągu, Szczecinie, Krakowie i Toruniu i wielu innych miastach odbyły się liczne manifestacje antyreżimowe, które były brutalnie rozbijane przez milicję i ZOMO.
26 maja
SB zatrzymała ukrywającego się działacza „Solidarności” Jana Narożniaka, który w czasie próby ucieczki został postrzelony.
5 czerwca
Z Wisły w Warszawie wyłowiono ciało zaginionego dwa dni wcześniej Emila Barchańskiego ps. Janek, ucznia LO im. Mikołaja Reja, twórcy konspiracyjnej Konfederacji Młodzieży Polskiej „Piłsudczycy”, dwa miesiące wcześniej skazanego na dwa lata więzienia za podpalenie pomnika sowieckiego zbrodniarza Feliksa Dzierżyńskiego. Okoliczności jego śmierci nie zostały do dziś wyjaśnione.
7 czerwca
Ranny Narożniak został „wykradziony” ze szpitala przez podziemie. Władze ogłosiły, że uciekł „szczególnie niebezpieczny przestępca”.
21 lipca
W przededniu święta PRL zostaje zwolnionych z internowania ok. tysiąca osób, w tym wszystkie kobiety.
31 sierpnia
W rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych doszło do licznych demonstracji. W Lubinie MO zabiła z broni palnej trzy osoby, 11 zostało rannych. Jedna osoba na skutek pobicia zmarła we Wrocławiu. W Gdańsku od uderzenia petardą zginał jeden z demonstrantów.
8 października
Sejm uchwalił ustawę o związkach zawodowych – nastąpiło rozwiązanie wszystkich związków zawodowych działających do stanu wojennego. Oznaczało to formalną likwidację prawną NSZZ „Solidarność”.
9 października
Rząd USA zawiesił wobec PRL klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu.
13 października
Podczas zamieszek w Nowej Hucie oficer SB zabił demonstranta, dwudziestoletniego Bogdana Włosika.
Listopad
Prymas Józef Glemp zaapelował do artystów o zakończenie bojkotu radia, telewizji, filmów i teatrów. Aktorzy w pełni powrócili do uczestnictwa w oficjalnym życiu kulturalnym we wrześniu 1983 r.
10 listopada
Lech Wałęsa został zwolniony z internowania.
18 grudnia
Sejm przyjął ustawę o „szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego”, która utrzymała represyjne ustawodawstwo stanu wojennego.
19 grudnia
Rada Państwa uchwaliła zawieszenie stanu wojennego od 31 grudnia 1982 r.
1983
14 maja
W komisariacie na stołecznym Starym Mieście milicjanci bestialsko pobili maturzystę Grzegorza Przemyka, syna opozycyjnej poetki Barbary Sadowskiej. Ofiara zmarła w szpitalu. W sfingowanym procesie władze oskarżyły o pobicie załogę karetki pogotowia.
19 maja
Pogrzeb Grzegorza Przemyka na Powązkach przerodził się w wielką demonstrację sprzeciwu wobec władz.
16–23 czerwca
Odbyła się druga pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski.
22 lipca
Formalnie zniesiono stan wojenny, rozwiązano WRON i ogłoszono amnestię dla niemal wszystkich więźniów politycznych. (PAP)
https://dzieje.pl/
Autor: Michał Szukała
mmi/
