Iran
Flaga
Godło Islamska Republika Iranu
Dżomhuri-je Eslami-je Iran
obszar: 1 648 195 km2
ludność: 79 831 200 (I 2017)
stolica: Teheran
ludność: 8 846 782 (2015)
Język urzędowy: perski
Święto narodowe: 11 II - zwycięstwo rewolucji islamskiej w Iranie (1979); 1 IV - Dzień Republiki
Jednostka monetarna: 1 rial (IRR) = 100 dinarów
Członkostwo w ważniejszych organizacjach międzynarodowych: ONZ, IMF(MFW), NAM, OPEC, WHO
Afganistan
Arabia Saudyjska
Armenia
Azerbejdżan
Bahrajn
Bangladesz
Bhutan
Brunei
Chiny
Cypr
Filipiny
Gruzja
Indie
Indonezja
Irak
Iran
Izrael
Japonia
Jemen
Jordania
Kambodża
Katar
Kazachstan
Kirgistan
Korea Południowa
Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna
Kuwejt
Laos
Liban
Malediwy
Malezja
Mjanma
Mongolia
Nepal
Oman
Pakistan
Singapur
Sri Lanka
Syria
Tadżykistan
Tajlandia
Tajwan
Timor Wschodni
Turcja
Turkmenistan
Uzbekistan
Wietnam
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Pozostałe kontynenty
Ustrój
Republika od 1 IV 1979 r. Poprzednio konstytucyjna monarchia dziedziczna.
Zgodnie z konstytucją z 24 X 1979 r., zaaprobowaną w referendum 3 XII 1979 r., zmodyfikowaną 28 VII 1989 r., najwyższą władzę w kraju sprawuje dożywotnio przywódca duchowo-polityczny, wybierany przez 86-osobowe Zgromadzenie Ekspertów (w jego skład wchodzą duchowni islamscy wyłaniani na kadencję 8-letnią).
Głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych. Kadencja prezydenta trwa 4 lata.
Organem władzy ustawodawczej jest 1-izbowe Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne wybierane w wyborach powszechnych na kadencję 4-letnią. W jego skład wchodzi 290 deputowanych (285 wybieranych bezpośrednio i 5 mandatów dla mniejszości religijno-etnicznych). Nad zgodnością uchwalonych przez parlament ustaw z zasadami islamu czuwa Rada Strażników złożona z 12 teologów i prawników. Ewentualne spory między parlamentem i Radą Strażników rozstrzyga 31-osobowa Rada Arbitrażowa, której werdykt jest ostateczny.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd (Rada Ministrów), na którego czele stoi prezydent.
Pod względem administracyjnym kraj podzielony jest na 5 regionów i 31 prowincji (ostany).
Głowa państwa
przywódca duchowo-polityczny - ajatollah Sajed Mohammad Ali CHAMENEI /od 4 VI 1989/
poprzedni przywódca duchowo-polityczny - ajatollah Ruhollah Musawi Hendi CHOMEINI /4 XII 1979 - 3 VI 1989/
*
prezydent i szef rządu - Hasan ROWHANI /od 3 VIII 2013; reelekcja 19 V 2017; ponownie zaprzysiężony 5 VIII 2017/I wiceprezydent - Iszak DŻAHANGIRI
wiceprezydent ds. kontroli i strategii - Mohammad Baghir NOBACHT HAGIGI
wiceprezydent ds. energetyki atomowej - Ali Akbar SALEHI
wiceprezydent ds. dziedzictwa kulturalnego i turystyki - Ali Aszgar MONESAN
wiceprezydent ds. ochrony środowiska - Isa KALANTARI
wiceprezydent ds. wykonawczych - Mohammad SZARIATMADARI
wiceprezydent ds. prawa - Laaja DŻONEJDI /kob./
wiceprezydent ds. męczenników i weteranów - Mohammad Ali SZAHIDI
wiceprezydent ds. legislacyjnych i parlamentu - Husejn Ali AMIRI
wiceprezydent ds. nauki i technologii, prezes Fundacji Elit Narodowych - Sorena SATTARI
wiceprezydent ds. kobiet i rodziny - Masumeh EBTEKAR /kob./
wiceprezydent ds. administracji i zatrudnienia - Dżamszid ANSARI
wiceprezydent ds. gospodarki - Mohammad NAHAVANDIAN
*
poprzedni prezydent i szef rządu - Mahmud AHMADINEŻAD /3 VIII 2005 - 3 VIII 2013/
RządRada Ministrów
utworzona 20 VIII 2017 r., stan po zmianach z 27 VIII 2018 r.
ministrowie:
spraw zagranicznych - Mohammad Dżawad ZARIF
spraw wewnętrznych - Abdulreza Rahmani FAZLI
obrony - Amir HATAMI
bezpieczeństwa wewnętrznego i służb specjalnych - Sajid Mahmud ALAWI
przemysłu, górnictwa i handlu - Mohammad SZARIATMADARI
gospodarki i finansów - p.o. Seyed Rahmatollah AKRAMI
ds. ropy naftowej - Bidżan Namdar ZANGANEH
nauki, badań naukowych i technologii - p.o. Sajid Zia HASZEMI
energetyki - p.o. Sattar MAHMUDI
oświaty - Sajid Mohammad BATHAEI
łączności i technologii informacyjnych - Mohammad Dżavad AZARI DŻAHRUMI
zdrowia i edukacji medycznej - Hasan Ghazizadeh HASZEMI
pracy, spółdzielczości i ubezpieczeń społecznych - p.o. Anuszirawan Mohseni BANDPEI
rolnictwa - Mahmud HODŻATI NADŻAFABADI
sprawiedliwości - Alireza AWAEI
ds. rozwoju dróg i urbanizacji - Abbas Ahmad ACHUNDI
kultury i orientacji islamskiej - Abbas SALEHI
młodzieży i sportu - Masud SOLTANIFAR
spiker - Ali LARIDŻANI
Podział mandatów po wyborach z 26 lutego i 29 kwietnia 2016 r.: Lista Nadziei 121, Wielka Koalicja Zasad 83, Głos Ludu 11, niezależni 65, inni 5, mniejszości religijne 5. Razem 290.
Partia Umiaru i Rozwoju /Moderation and Development Party - MDP/ - utworzona w 1999 r.; przywódca: Hasan ROWHANI; sekr. gen.: Mohammad Baghir NOBACHT HAGIGI.
Partia Islamskiej Koalicji /Islamic Coalition Party - ICP/ - utworzona 11 grudnia 1990 r.; sekr. gen.: Mohammad Nabi HABIBI.
Kierownictwo Budowy Iranu /Executives of Construction of Iran Party - Kargozaran/ - utworzona w 1996 r.; sekr. gen.: Gholam Hossein KARBASZI.
Sojusz Budowniczych Islamskiego Iranu /Alliance of Builders of Islamic Iran - ABII/ - utworzony w 2003 r.; rzecznik: Mehdi SZAMRAN.
Związek Narodu Islamskiego Iranu /Union of Islamic Iran People Party - UIIPP/ - partia utworona w 2015 r.; sekr. gen.: Ali SZAKURI RAD.
*
Lista Nadziei /List of Hope/; pełna nazwa: Szeroka Koalicja Reformatorów: Drugi Krok /Pervasive Coalition of Reformists: The Second Step/ - koalicja i lista wyborcza reformatorów związanych z Irańskim ruchem reform; przewodn.: Ali SUFI; przewodn. Rady Politycznej: Mohammad Reza AREF.
Wielka Koalicja Zasad /Principlis Grand Coalition/ - lista wyborcza ugrupowań konserwatywnych i ultrakonserwatywnych; rzecznik: Gholam Ali Haddad ADIL.
Głos Ludu /People's Voice/ - lista wyborcza ugrupowań reformatorskich i konserwatywnych; przywódca: Ali MOTAHARI.
Abrar /Samarytanie/ - poranny, Teheran, zał. X 1985 jako kontynuacja dziennika "Sobhe Azadegan" /zał. 1979/.
Afarinesz /Kreacja/ - konserwatywny, Teheran, zał. 2002.
Aftab-e-Yazd /Słońce Jazdu/ - Teheran, zał. VIII 2000.
Asrar /Tajemnice/ - proreformatorski, Teheran.
Bakar /Wiosna/ - reformatorski, Teheran, zał. 2000.
Chorassan - Teheran, zał. 1948.
Dżomhuri e-Islami /Republika Islamska/ - oficjalny, Teheran, zał. 1979.
Ebtekar /Innowacja/ - reformatorski, Teheran, zał. 30 IV 2014.
Ettelaat /Wiadomości/ - wieczorny, polityczno-gospodarczo-społeczny, Teheran, zał. 1926.
Financial Tribune - ekonomiczny w jęz. angielskim, Teheran, zał. 2014.
Iran Daily - w jęz. angielskim, Teheran, zał. 1995.
Kajchan /Wszechświat/ - wieczorny, Teheran, zał. II 1943.
Risalaat /Zawód/ - konserwatywny, polityczno-gospodarczo-społeczny, Teheran, zał. 1985.
Salam /Pokój/ - polityczno-społeczny, Teheran, zał. 1991; 4 VIII 1999 r. zawieszony na 5 lat.
Teheran Times - niezależny, w jęz. angielskim, Teheran, zał. 1954.
Czasopisma
Asr-e-Maa /Nasze Czasy/ - dwutygodnik, Teheran, zał. 1991.
Echo of Islam - miesięcznik w jęz. angielskim, Teheran.
Ettelaat Elmi - dwutygodnik naukowy, Teheran, zał. 1985.
Ettelaat Haftegi /Nowiny Tygodniowe/ - tygodnik ilustrowany, Teheran, zał. 1941.
Ettelaat Javanan - tygodnik dla młodzieży, Teheran, zał. 1966.
-------------------
W latach 1999-2003 zostało zamkniętych bądź zawieszonych kilkadziesiąt proreformatorskich dzienników i czasopism, którym zarzucono obrazę władz, propagandę antyislamską i rozpowszechnianie fałszywych wiadomości.
Islamic Republic News Agency /IRNA/ - oficjalna agencja prasowa z siedzibą w Teheranie, podlega Ministerstwu Kultury i Orientacji Islamskiej zał. 13 XI 1934; do I 1982 nosiła nazwę Pars News Agency - PANA.
Fars News Agency /FNA/ - oficjalnie niezależna agencja informacyjna, uważana za "półoficjalny" organ rządu, Teheran, zał. 2003; nadaje serwis w jęz. angielskim, arabskim i tureckim.
