Włochy

Ustrój

Republika. Zgodnie z konstytucją z 22 XII 1947 r. (weszła w życie 1 I 1948 r.), wielokrotnie modyfikowaną, głową państwa jest prezydent wybierany na 7 lat na wspólnym posiedzeniu obu izb parlamentu z udziałem przedstawicieli rad regionalnych. 
Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu, wybieranego w głosowaniu powszechnym na kadencję 5-letnią. Senat liczy 315 senatorów. Ponadto w jego skład wchodzi kilku senatorów dożywotnio. Izba Deputowanych składa się z 630 członków. 
Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem rząd, którego premiera mianuje prezydent. Ministrów wyznacza również prezydent w porozumieniu z premierem. 
Kraj jest podzielony na 20 regionów autonomicznych: Abruzja, Apulia, Basilicata, Emilia-Romania, Friuli-Wenecja Julijska, Kalabria, Kampania, Lacjum, Liguria, Lombardia, Marche, Molise, Piemont, Sardynia, Sycylia, Toskania, Trydent-Górna Adyga, Umbria, Dolina Aosty i Wenecja Euganejska. Każdy z nich posiada własne organa władzy ustawodawczej (rada regionalna) i wykonawczej (zgromadzenie regionalne).

Głowa państwa

prezydent - Sergio MATTARELLA /od 3 II 2015/
                                                                                    *
poprzedni prezydent - Giorgio NAPOLITANO /15 V 2006 - 14 I 2015/
-------------------
Po ustąpieniu prezydenta Giorgio Napolitano, od 14 stycznia 2015 r. do 2 lutego 2015 r. obowiązki głowy państwa pełnił przewodniczący Senatu Pietro Grasso.

Rząd

Rada Ministrów
utworzona 1 VI 2018 r., stan po zmianach z 10 VII 2019 r.

premier - Giuseppe CONTE /niezal./
wicepremier oraz min. spraw wewnętrznych - Matteo SALVINI /LN/
wicepremier oraz  min. rozwoju gospodarczego, pracy i polityki społecznej - Luigi Di MAIO /M5S/ 
sekretarz Rady Ministrów - Giancarlo GIORGETTI /LN/

ministrowie:
spraw zagranicznych i współpracy międzynarodowej - Enzo MOAVERO MILANESI/niezal./ 
obrony - Elisabetta TRENTA /kob./ /M5S/ 
sprawiedliwości - Alfonso BONAFEDE /M5S/
gospodarki i finansów - Giovanni TRIA /niezal./
infrastruktury i transportu - Danilo TONINELLI /M5S/
rolnictwa, polityki żywnościowej i leśnictwa - Gian Marco CENTINAIO /LN/  
oświaty, ds. uniwersytetów i badań naukowych - Marco BUSETTI /niezal./
ochrony środowiska i zasobów morza - Sergio COSTA /M5S/ 
ds. dóbr kultury i działalności kulturalnej oraz turystyki - Alberto BONISOLI/niezal./   
zdrowia - Giulia GRILLO /kob./ /M5S/ 

ministrowie bez teki:
ds. europejskich - Lorenzo FONTANA /LN/
ds. regionalnych i autonomii - Erika STEFANI /kob./ /LN/  
ds. kontaktów z parlamentem i demokracji bezpośredniej - Riccardo FRACCARO /M5S/
ds. administracji publicznej - Giulia BONGIORNO /kob./ /LN/
ds. Południa - Barbara LEZZI /kob./ /M5S/
ds. rodziny i osób niepełnosprawnych - Alessandra LOCATELLI /kob./ /LN/
                                                                                    *
poprzedni premier - Paolo GENTILONI SILVERI /PD/ /12 XII 2016 - 1 VI 2018/

Parlament

Izba Deputowanych /Camera dei Deputati/
przewodniczący - Roberto FICO /M5S/

Podział mandatów po wyborach z 4 marca 2018 r.: Koalicja Centroprawicowa 265 (LN 126, FI 101, FdI 33, inni 5), Ruch Pięciu Gwiazd 227, Koalicja Centrolewicowa 122 (PD 117, inni 5), LeU 14, inne 2. Razem 630.

Senat /Senato/
przewodnicząca - Maria Elisabetta ALBERTI CASELLATI /kob./ /FI/

Podział mandatów po wyborach z 4 marca 2018 r.: Koalicja Centroprawicowa 137 (LN 57, FI 57, FdI 17, NcI 4, inni 2), Ruch Pięciu Gwiazd 112, Koalicja Centrolewicowa 60 (PD 54, inni 6), LeU 4, inne 2. Razem 315.

Partie

Liga /Lega/ - oficjalna nazwa Liga Północna na rzecz Niepodległości Padanii/Lega Nord per l'Indipendenza della Padania - LN/- partia utworzona w 1991 r. w wyniku połączenia Ligi Lombardzkiej /Lega Lombarda, zał. 1984/ z kilkoma organizacjami autonomicznymi działającymi na północy kraju; do 12 lutego 1995 r. nosiła nazwę Liga Północna /Lega Nord/, a do 15 lutego 1997 r. Liga Północna - Włochy Federalne /Lega Nord - Italia Federale/; od 21 grudnia 2017 r. posługuje się skrótową nazwą Liga; honorowy prezydent federalny: Umberto BOSSI; sekr. federalny: Matteo SALVINI.

Naprzód Włochy /Forza Italia - FI/ - partia centroprawicowa, utworzona 16 listopada 2013 r. w wyniku rozłamu w partii Lud Wolności; poprzednio funkcjonowała od grudnia 1993 r. do marca 2009 r.; przywódca: Silvio BERLUSCONI.

Bracia Włoch /Fratelli d'Italia - FdI/ - partia narodowo-konserwatywna, utworzona 17 grudnia 2012 r.; pełna nazwa: Bracia Włoch-Sojusz Narodowy /Fratelli d'Italia-Alleanza Nazionale/  przewodn.: Giorgia MELONI /kob./.

Ruch Pięciu Gwiazd /Movimento 5 Stelle - M5S/ - populistyczne ugrupowanie eurosceptyczne i proekologiczne, utworzone 4 października 2009 r. przez komika, satyryka i blogera Beppe Grillo; przywódca: Luigi Di MAIO.

Partia Demokratyczna /Partito Democratico - PD/ - utworzona 14 października 2007 r. w wyniku połączenia kilku partii lewicowych i centrowych, w jej skład weszły m.in.: Demokraci Lewicy /Democratici di Sinistra - DS; zał. 3 II 1991/, "Stokrotka" - Demokracja to Wolność /"Margherita" - Democrazia é Liberta; zał. 22 III 2002/ oraz Ruch Republikanów Europejskich /Movimento Repubblicani Europei - MRE; zał. 6 III 2001/; sekr. gen.: Nicola ZINGARETTI; przewodn.: Matteo ORFINI. 

Włoska Partia Socjalistyczna /Partito Socialista Italiano - PSI/ - utworzona 5 października 2007 r. w wyniku połączenia 6 małych partii socjaldemokratycznycj; w jej skład weszła m.in. partia Demokratyczni Włoscy Socjaliści /Socialisti Democratici Italiani - SDI; zał. V 1998/; sekr.: Riccardo NENCINI; przewodn.: Carlo VIZZINI.

Centrum Demokratyczne /Centro Democratico - CD/ - partia centrowa, utworzona 28 grudnia 2012 r. m.in. przez ApI; pełna nazwa: Centrum Demokratyczne-Prawa i Wolność /Centro Democratico-Diritti e Liberta/; przywódca: Bruno TABACCI.

Południowotyrolska Partia Ludowa /Südtiroler Volkspartei - SVP/ - partia mniejszości niemieckiej w Górnej Adydze, utworzona 8 maja 1945 r.; przewodn.: Philipp ACHAMMER; sekr.: Manuel MASSL.

Ludowa Alternatywa /Alternativa Popolare - AP/ - partia utworzona 18 marca 2017 r. w wyniku przekształcenia partii Nowa Centroprawica /Nuovo Centrodestra - NCD, zał. 2013/; przywódca: Beatrice LORENZIN /kob./; przewodn.: Angelino ALFANO.

Wybór Obywatelski /Scelta Civica - SC/ - liberalna partia centrowa, utworzona 4 stycznia 2013 r.; sekr.: Enrico ZANETTI; przewodn.: Mariano RABINO.

Związek Chrześcijańskich Demokratów i Demokratów Centrum /Unione dei Democratici Cristiani e dei Democratici di Centro - UDC/ - partia utworzona 6 grudnia 2002 r. w wyniku połączenia 3 partii: Centrum Chrześcijańsko-Demokratycznego /Centro Cristiano Democratico - CCD; zał. 18 I 1994/, Zjednocznych Chrześcijańskich Demokratów /Cristiani Democratici Uniti - CDU; zał. 25 VII 1995/ i Demokracji Europejskiej /Democrazia Europea - DE; zał. II 2001/; sekr. krajowy: Lorenzo CESA.

Ruch na rzecz Autonomii /Movimento per le Autonomie - MpA/ - regionalna partia chrześcijańsko-demokratyczna, utworzona 30 kwietnia 2005 r.; opowiada się za większą autonomią dla Sycylii i Południa Włoch; sekr.: Raffaele LOMBARDO.

Włochy Wartości /Italia dei Valori - IdV/ - centrowa partia populistyczna, utworzona 21 marca 1998 r.; honorowy przewodn.: Antonio Di PIETRO; sekr.: Ignazio MESSINA.

Włoscy Radykałowie /Radicali Italiani - RI/ - ugrupowanie utworzone 14 lipca 2001 r.; przywódca: Emma BONINO /kob./; przewodn.: Antonella SOLDO /kob./; sekr.: Riccardo MAGI.

Partia Komunistycznej Odnowy /Partito della Rifondazione Comunista - PRC/ - utworzona 15 grudnia 1991 r. przez grupę b. członków Włoskiej Partii Komunistycznej /Partito Comunista Italiano - PCI, zał. 21 I 1921, rozwiązana 3 II 1991/; sekr. gen.: Maurizio ACERBO.

Zieloni /Federazione dei Verdi - FV/ - ugrupowanie utworzone 16 listopada 1986 r., skupia przedstawicieli ruchów ekologicznych; rzecznik: Giobbe COVATTA.

Włoska Partia Republikańska /Partito Repubblicano Italiano - PRI/ - utworzona w 1897 r.; sekr.: Corrado SAPONARO.

Sojusz Liberalno-Ludowy /Alleanza Liberalpopolare - Autonomie - ALA/ - partia centrowo-liberalna, utworzona 28 lipca 2015 r w wyniku rozłamu w partii Naprzód Włochy; przewodn.: Denis VERDINI.

Włoski Ruch Społeczny - Trójkolorowy Płomień /Movimento Sociale Italiano - Fiamma Tricolore - MSI-FT/ - partia utworzona w styczniu 1995 r. przez grupę członków Włoskiego Ruchu Społecznego - Prawicy Narodowej, którzy nie zgodzili się na przekształcenie MSI-DN w Sojusz Narodowy;honorowy  przewodn.: Alessandro BORDONI; przewodn.: Francesco CONDORELLI; sekr. krajowy: Attilio CARELLI.

Unia Doliny Aosty /Union Valdôtaine - UV/ - ugrupowanie regionalne mniejszości francuskiej,  utworzone 13 września 1945 r.; przewodn.: Ennio PASTORET.

Ruch Demokratyczny i Postępowy /Movimento Democratico e Progressista - MDP/, popularna nazwa: Demokraci i Postępowi /Democratici e Progressisti/ - partia socjaldemokratyczna, utworzona 25 lutego 2017 r.; w wyniku rozłamu w Partii Demokratycznej; przewodn.: Roberto SPERANZA.

Włoska Lewica /Sinistra Italiana - SI/ - partia lewicowa utworzona 19 lutego 2017 r. z przekształcenia partii Wolność Ekologiczna Lewicy /Sinistra Ecologia Liberta - SEL, zał. 2009/; sekretarz: Nicola FRATOIANNI; przewodn.: Laura LAURI /kob./.

Możliwe /Possibile - P/ - partia lewicowa utworzona 21 czerwca 2015 r. w wyniku rozłamu w Partii Demokratycznej; sekretarz: Giuseppe CIVATI.
                                                                                    *
Koalicja Centroprawicowa /Coalizione di Centrodestra - CDX/ - utworzona w 2013 r.; od 2018 r. w jej skład wchodzą: FI, LN, FdI, NcI; przywódca: Silvio BERLUSCONI.

Koalicja Centrolewicowa /Coalizione di Centrosinistra - CSX/ - koalicja ugrupowań lewicowych skupionych wokół Partii Demokratycznej; przywódca: Matteo RENZI.

Wolni i Równi /Liberi e Uguali - LeU/ - sojusz partii lewicowych, utworzony 3 grudnia 2017 r. przez 3 partie: Ruch Demokratyczny i Postępowy, Włoską Lewicę i partię Możliwe; przywódca: Pietro GRASSO.

My z Italią /Noi con l'Italia - NcI/ - centroprawicowa koalicja kilku małych partii chrześcijańsko-demokratycznych i liberalno-konserwatywnych, utworzona 19 grudnia 2017 r.; przywódca: Raffaele FITTO. 

Związki zawodowe

Włoska Powszechna Konfederacja Pracy /Confederazione Generale Italiana del Lavoro - CGIL/ - założona 3 lipca 1944 r.; liczy 5 686 210 członków /2013/; sekr. gen.: Susanna CAMUSSO /kob./.

Włoska Konfederacja Pracowniczych Związków Zawodowych /Confederazione Italiana del Sindacati Lavoratori - CISL/ - założona 15 września 1948 r.; znajduje się pod wpływami Włoskiej Partii Ludowej; należy do MKWZZ; liczy 4 372 280 członków /2013/; sekr. gen.: Annamaria FURLAN /kob./.

Włoska Unia Pracy /Unione Italiana del Lavoro - UIL/ - socjaldemokratyczna centrala związkowa założona 5 marca 1950 r.; należy do MKWZZ; liczy 2 216 443 członków /2016/; sekr. gen.: Carmelo BARBAGALLO.

Powszechna Unia Pracy /Unione Generale del Lavoro - UGL/ - założona 29 listopada 1996 r. w miejsce Włoskiej Konfederacji Narodowych Związków Pracowniczych /Confederazione Italiana Sindacati Nazionali del Lavoratori - CISNAL; zał. 1950, rozw. 29 XI 1996/; liczy 2 054 063 członków /2008/; sekr. gen.: Francesco Paolo CAPONE.

Prasa

Dzienniki

L'Avvenire - katolicki, Mediolan, zał. 1968 z połączenia gazet "L'Avvenire d'Italia" i "Italia"; nakł. 105 812.

Corriere della Sera - niezależny, poranny, Mediolan, zał. 5 III 1876; od 28 XI 1925 znajdował się pod kierownictwem faszystowskim; zawieszony 25 IV 1945; wznowiony 22 V 1945 pt. "Corriere d'Informazione"; od 7 V 1946 ukazuje się pod obecnym tytułem; nakł. 410 242 /stan na 2015 r./.

La Discussione - dziennik polityczny, Rzym, zał. 1952.

La Gazetta dello Sport - sportowy, Mediolan, zał. 1896; nakł. 368 848 /stan na 2008 r./.

Il Gazettino - niezależny, Wenecja, zał. 1887; nakł. 86 996 /stan na 2008 r./.

Il Giornale - niezależny, Mediolan, zał. 1974; nakł. 79 125 /stan na 2012 r./.

Il Giorno - niezależny, Mediolan, zał. 1956; nakł. 69 000 /stan na 2008 r./.

Il Manifesto - wyd. przez grupę b. członków Włoskiej Partii Komunistycznej, Rzym, zał. 1971; nakł. 11 324 /stan na 2016 r./.

Il Messaggero - niezależny, poranny, Rzym, zał. 8 XII 1878; nakł. 91 012 /stan na 2012 r./.

La Nazione - niezależny, Florencja, zał. 1859; nakł. 52 653 /stan na 2012 r./.

La Repubblica - niezależny, Rzym, zał. 1976; nakł. 301 565 /stan na 2014 r./.

Il Resto del Carlino - niezależny, Bolonia, zał. 1885; nakł. 63 381 /stan na 2012 r./.

Il Secolo XIX - niezależny, Genua, zał. 25 IV 1886; nakł. 103 223.

Il Sole-24 Ore - finansowo-polityczno-gospodarczy, organ Konfederacji  Przemysłowców, Mediolan, zał. 1965; nakł. 334 076.

La Stampa - liberalny, poranny, związany z FIAT-em, Turyn; zał. 1867 pt. "Gazzetta Piemontese"; od 1895 ukazuje się pod obecnym tytułem; w okresie 1926-1943 znajdował się pod faszystowskimi wpływami; wyd. przerwane po wyzwoleniu; wznowione 18 VII 1945; nakł. 256 203.

Il Tempo - niezależny, poranny Rzym, zał. 1944; nakł. 50 651.

L'Umanita - niezależny, polityczno-ekonomiczny, zał. 23 I 1996.

La Voce Repubblicana - organ Włoskiej Partii Republikańskiej, Rzym, zał. 1921; wyd. drukowane zamknięta w 2013; obecnie jedynie wersja internetowa.

Czasopisma

Il Borghese - miesięcznik polityczno-kulturalny, skrajnie prawicowy, Mediolan, zał. 1950, do 2007 tygodnik.

La Civilta Cattolica - dwutygodnik katolicki, Rzym, zał. 1850.

Confidenze - tygodnik dla kobiet, Mediolan, zał. 1946.

L'Espresso - tygodnik ilustrowany o orientacji lewicowej, Rzym, zał. 1955.

La Famiglia Cristiana - ilustrowany tygodnik katolicki, Mediolan, zał. 1931.

Gazzetta del Lunedi - tygodnik polityczny, Genua, zał. 1945.

Gente - tygodnik ilustrowany, Mediolan, zał. 1957.

Liberale - miesięcznik polityczny, Rzym, zał. 1995.

Mondo Economico - tygodnik gospodarczy, Mediolan, zał. 1948.

Oggi - ilustrowany tygodnik literacki, Mediolan, zał. 1945.

Panorama - tygodnik ogólnoinformacyjny, Mediolan, zał. 1962.

Tempo - tygodnik ilustrowany, Mediolan, zał. 1939.

Agencje prasowe

Agenzia Nazionale Stampa Associata /ANSA/ - agencja niezależna, Rzym; zał. 15 I 1945; nadaje codzienny serwis krajowy oraz zagraniczny w językach: włoskim, hiszpańskim, angielskim i portugalskim. 

Agenzia Giornalistica Italia /AGI/ - agencja informacyjna, Rzym, zał. 1950. 

AdnKronos - Rzym, zał. 1963.