Czy gry wideo szkodzą? Najnowsze badania wskazują na coś zupełnie innego
Gry komputerowe przez lata były postrzegane głównie jako zagrożenie dla zdrowia psychicznego, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Jednak najnowsze badania pokazują, że negatywne następstwa nie są tak powszechne ani tak poważne, jak sądzono.
- Osoby, które grają w sposób zrównoważony, cechują się lepszym zdrowiem psychicznym niż osoby, które nie grają w ogóle - wskazał dr hab. Łukasz D. Kaczmarek, prof. UAM, z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Jak przypomniał w rozmowie z PAP, niektórzy nadal utrzymują stereotypowe przekonanie, że typowy gracz to nastoletni outsider, który jest agresywny i uzależniony. Tymczasem badania pokazują, że najczęściej jest to osoba w wieku 35 lat.
Jednocześnie liczba graczy na świecie przekroczyła już 3 miliardy (zbliżony odsetek kobiet i mężczyzn), a w krajach rozwiniętych więcej osób gra niż nie gra.
- Wpływ gier na agresję jest istotny statystycznie, lecz niezauważalny w życiu codziennym. Nie tłumaczy występowania problemów klinicznych w trudnościach z radzeniem sobie z agresją. Według badań dla agresywności dzieci i młodzieży znacznie większe znaczenie mają wzorce występującej między rodzicami lub w relacjach wychowawczych - wyjaśnił naukowiec.
Jego zdaniem warto pamiętać, że gry mogą modelować nie tylko zachowania agresywne, ale również prospołeczne, np. pomaganie i kooperację. - Pozytywny wpływ gier prospołecznych na zachowania prospołeczne jest silniejszy niż negatywny wpływ gier agresywnych na agresję - podkreślił.
Jeśli chodzi o uzależnienie od gier komputerowych, które jest oficjalną jednostką chorobową, wpisaną do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, to dotyka no ok. 2-3 proc. populacji. Niższe jest w przypadku graczy spoza Azji, zwłaszcza kobiet.
- Podobny poziom występowania mają inne uzależnienia behawioralne, np. od ćwiczeń fizycznych. Rzeczywista skala problemu odbiega więc od potocznych wyobrażeń. W badaniu z 2025 r. na reprezentatywnej próbie Niemców, respondenci uważali, że uzależnionych jest około 33 proc. graczy, czyli znacznie zawyżali rzeczywiste wartości - powiedział specjalista.
Przywołał także niedawną publikację własnego zespołu, wskazującą, że ilość czasu przeznaczana na aktywność gamingową w trakcie pandemii nie miała związku ze zdrowiem psychicznym graczy.
- Zdecydowana większość graczy odnosi korzyści z takiej aktywności. Mamy mocne dowody, że poziom zdrowia psychicznego u graczy może być wyższy niż u osób, które nie grają w ogóle - zaznaczył.
Potwierdza to także przeprowadzone we Włoszech badanie z udziałem 89 tys. dzieci i nastolatków, które wykazało, że 52 proc. z nich gra w sposób funkcjonalny. W tej grupie zaobserwowano lepsze wskaźniki zdrowia psychicznego niż u niegrających rówieśników. Niższe były też wskaźniki stresu i depresji, co sugeruje, że gry mogą pomagać w radzeniu sobie z obciążeniem stresowym i obniżonym samopoczuciem.
W przytoczonym badaniu na granicy grania problematycznego balansowało 12 proc., a klinicznie istotne symptomy uzależnienia zaobserwowano u około 3 proc. uczestników.
- To właśnie w tej grupie pojawiały się typowe objawy, stereotypowo przypisywane większości graczy, takie jak depresja, samotność, problemy ze snem, niezdrowa dieta, ale i brak wsparcia rodziny i przyjaciół. Ta grupa wymaga zainteresowania i wsparcia, jednakże nie jest reprezentatywna dla całej populacji graczy zarówno, jeśli chodzi o ich liczebność jak i sposób funkcjonowania. W grupie grającej w sposób zrównoważony, negatywne zjawiska praktycznie nie występowały. Gaming dla zdecydowanej większości ludzi jest zjawiskiem pozytywnym - podkreślił badacz z UAM.
Podobne wyniki dało duże brytyjskie badanie, przeprowadzone na grupie 471 tys. osób w wieku 40-69 lat. Autorzy porównali w nim osoby, które grają dużo, z tymi, które grają rzadko lub wcale. Okazało się, że te pierwsze miały niższe ryzyko wystąpienia demencji, lepszą pamięć, szybsze czasy reakcji, wyższy poziom inteligencji płynnej, a nawet więcej istoty szarej w hipokampie.
- Widać więc, że gaming wiąże się również z pozytywnym stanem układu nerwowego. To rozrywka, która stymuluje mózg, ponieważ jest interaktywna. Nie tylko odbieramy bodźce, jak to ma miejsce w przypadku oglądania telewizji, ale też cały czas działamy. Część czuciowa mózgu i część wykonawcza pozostają skoordynowane i aktywne - wyjaśnił prof. Kaczmarek.
Zaznaczył, że o tym, czy gry komputerowe działają na użytkowników korzystnie czy niekorzystnie, decyduje szerszy kontekst aktywności gamingowej. - Według dobrze potwierdzonych badań, jeżeli chcemy odnosić jak największe korzyści, zwracajmy uwagę na zawartość gry - uczulił.
- Wybierajmy gry, które zachęcają do zachowań prospołecznych oraz stymulują intelektualnie. Unikajmy tych, które zawierają mechaniki hazardowe. Znajdźmy odpowiedni moment na granie w ciągu dnia i unikajmy grania wieczorami i nocą. Starajmy się grać razem ze znajomymi, ale unikajmy toksycznych graczy. Nie zapominajmy o grach, które wymagają aktywności fizycznej, na przykład geolokalizacyjnych. I najważniejsze: przyglądajmy się temu, jak aktualna aktywność gamingowa wpływa na nasze zdrowie psychiczne i dobrostan. Jeżeli widzimy, że dzieje się coś złego lub mówią nam o tym inni, skorzystajmy ze wsparcia psychologa, który pozwoli określić, czy rzeczywiście jest podstawa do wypracowania planu zmiany zachowań gamingowych na bardziej prozdrowotne - dodał.
Dr hab. Łukasz Kaczmarek jest profesorem psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kierownikiem Zakładu Psychologii Społecznej, twórcą Laboratorium Psychofizjologii UAM: Gaming & Streaming. Jest Redaktorem Naczelnym międzynarodowego czasopisma „Journal of Happiness Studies”.
Katarzyna Czechowicz (PAP)
kap/ agt/ ktl/ ep/
